Lộ diện những hộ kinh doanh thu ‘khủng’

Doanh thu gần 560 tỉ đồng, vẫn đóng thuế khoán

Theo hồ sơ dự thảo luật Quản lý thuế (thay thế) do Bộ Tài chính công bố, tính đến hết năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Tổng số hộ kinh doanh ổn định (bao gồm cả hộ kinh doanh đóng thuế khoán và kê khai) là 2,2 triệu hộ. Trong đó, số hộ kinh doanh diện phải nộp thuế (có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm trở lên) là 1,3 triệu hộ, chiếm 59%.

ẢNH: Vũ Phượng

Đáng chú ý, trong năm 2024, có 860 hộ kinh doanh đạt doanh thu từ 30 tỉ đồng trở lên, bao gồm 121 hộ nộp thuế khoán và 739 hộ kê khai. Trong đó, đặc biệt có 5 hộ kinh doanh ghi nhận doanh thu trên 200 tỉ đồng mỗi năm, hoạt động trong các lĩnh vực như bán thủy sản, thực phẩm, dược phẩm, giáo dục và nông sản.

Cụ thể, một hộ kinh doanh bán lẻ thủy sản tươi sống tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực XI (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị) đạt doanh thu năm 2024 gần 560 tỉ đồng; một hộ kinh doanh bán buôn thực phẩm tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực III (Hải Phòng, Quảng Ninh) có doanh thu năm 2024 gần 360 tỉ đồng; hộ kinh doanh, giáo dục khác tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực V (Bắc Ninh, Hải Dương, Thái Bình) có doanh thu gần 360 tỉ đồng; hộ kinh doanh, giáo dục khác tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực V có doanh thu khoảng 238 tỉ đồng; hộ kinh doanh bán lẻ dược phẩm, dụng cụ y tế tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM) có doanh thu khoảng 228 tỉ đồng và hộ kinh doanh cung cấp nông sản tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM) có doanh thu khoảng 218 tỉ đồng.

Trong số các hộ kinh doanh, số lượng hộ nộp thuế khoán nhiều hơn với mức thuế khoán trung bình cả nước là 686.000 đồng/tháng/hộ, thấp hơn nhiều so với các hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai với số thuế trung bình 3,29 triệu đồng/tháng/hộ.

Ngành thuế cũng xác định có 653 hộ đang nộp thuế khoán nhưng đã đạt ngưỡng doanh thu đủ điều kiện chuyển sang phương pháp kê khai. Cụ thể, có 221 hộ trong lĩnh vực nông – lâm – thủy sản, công nghiệp, xây dựng có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm; 430 hộ trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ có doanh thu trên 10 tỉ đồng/năm.

Luật sư Trần Xoa, chuyên gia thuế, nhận định trường hợp của 5 hộ kinh doanh có doanh thu trên 200 tỉ đồng/năm trở lên là rất lớn. Điều này cho thấy vẫn còn nhiều hộ kinh doanh lớn đang “tiềm ẩn” đâu đó. Đặc biệt với hộ có doanh thu lên gần 560 tỉ đồng/năm bán lẻ thủy sản tươi sống, chủ yếu là mua của nông dân, hộ nuôi trồng thì thường không có hóa đơn. Hơn nữa, hàng thủy sản tươi sống thuộc nhóm sản phẩm, hàng hóa không chịu thuế giá trị gia tăng. Như vậy, hộ kinh doanh này chỉ đóng thuế thu nhập cá nhân 0,5% trên tổng doanh thu, tương đương số thuế phải nộp 2,8 tỉ đồng/năm.

“Với lĩnh vực kinh doanh khá đặc biệt thì nhiều hộ kinh doanh đóng thuế rất thấp dù theo phương pháp kê khai thực tế. Đó là chưa kể nhiều hộ kinh doanh thuê nhiều lao động, hơn cả doanh nghiệp nhỏ nhưng đa số không ký hợp đồng lao động, không đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế theo quy định. Trước đây, các đơn vị quản lý cũng ít thanh, kiểm tra đối với hộ kinh doanh mà chỉ chú ý nhiều đến doanh nghiệp. Vì vậy, nhiều hộ kinh doanh vẫn muốn duy trì mô hình hoạt động này hơn là chuyển lên doanh nghiệp. Đó là chưa kể nhiều hộ kinh doanh chỉ nộp thuế khoán thấp hơn nhiều khi tự khai doanh thu thấp nên không muốn lớn lên doanh nghiệp”, luật sư Trần Xoa chia sẻ.

Chuyển lên doanh nghiệp sẽ lớn mạnh hơn

Theo GS-TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh (ĐH Kinh tế TP.HCM), với sự hỗ trợ của công nghệ, thực hiện kết nối máy tính tiền của hộ kinh doanh… thì cơ quan thuế sẽ quản lý được doanh thu thực tế của các hộ kinh doanh, đặc biệt là những hộ lớn. Từ đầu năm 2026 khi cả nước chính thức bỏ phương pháp khoán thuế, các hộ sẽ đóng thuế nhiều hơn. Điều này sẽ giúp chính sách thuế công bằng, minh bạch hơn. GS Vinh dự báo sau một thời gian sẽ có những hộ kinh doanh chuyển sang mô hình doanh nghiệp bởi Nghị quyết 198 của Quốc hội về một số cơ chế chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân thì các doanh nghiệp nhỏ và vừa đăng ký mới sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm. Các doanh nghiệp được hỗ trợ tiếp cận vốn, đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh, thuê nhà, đất là tài sản công… dễ dàng hơn so với hộ kinh doanh. Sau thời gian miễn thuế thu nhập thì doanh nghiệp luôn được khấu trừ các chi phí hợp lý trong hoạt động và được áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi 15% hoặc 17%. Việc tiến lên doanh nghiệp cũng giúp các hộ có cơ hội phát triển mạnh hơn, bền vững hơn.

Đồng quan điểm, luật sư Trần Xoa cho rằng khi bỏ thuế khoán, triển khai đồng loạt phương pháp kê khai đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thì nhiều hộ sẽ bộc lộ doanh thu lớn hơn trước đây. Các hộ kinh doanh cũng ngại điều này nhưng thực tế tỷ lệ % làm căn cứ tính thuế giá trị gia tăng, thu nhập cá nhân theo doanh thu đang ở mức thấp. Quan trọng hiện này là ngành thuế cần phải tiếp tục hướng dẫn hộ kinh doanh lớn thực hiện kê khai hàng hóa, xuất hóa đơn khi bán hàng. Đặc biệt, phải truyền thông nhấn mạnh về việc không truy thu thuế đối với cá nhân.

“Về lâu dài, những hộ có doanh thu lớn nếu chuyển sang doanh nghiệp sẽ gặp nhiều thuận lợi hơn, nhất là trong bối cảnh Chính phủ đang khuyến khích phát triển khu vực kinh tế tư nhân và có nhiều chính sách ưu đãi về thuế, vay vốn, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp và nguồn nhân lực. Đặc biệt, việc chuyển sang mô hình doanh nghiệp sẽ giúp các hộ phát triển bền vững, xây dựng được thương hiệu và có thể mở rộng thị trường ra nước ngoài”, luật sư Trần Xoa nhận định.