Chuột mào châu Phi tích tụ độc tố từ cây mũi tên độc trong những sợi lông, giúp chúng tự vệ khi động vật săn mồi tấn công.
Chuột mào châu Phi. Ảnh: Discover Wildlife
Theo Wildlife Discover, chuột mào châu Phi (Lophiomys imhausi) là một loài vật hiếm gặp và cực kỳ nguy hiểm. Đây là loài chuột duy nhất có độc được biết đến trên thế giới và là động vật có vú duy nhất tích trữ độc tố thực vật để sử dụng như cơ chế phòng vệ.
Một đặc điểm độc đáo khác của chuột mào là khả năng giết chóc của nó. Nó là loài chuột duy nhất sử dụng độc tố từ loài khác để phòng vệ thông qua một số thích nghi tiến hóa.
Đầu tiên, chuột mào ăn vỏ cây mũi tên độc châu Phi (Acokanthera schimperi). Vỏ, rễ, thân, lá và hạt của cây này chứa acovenoside A và ouabaine, hóa chất kích thích tim (cardenolide). Ở liều nhỏ, những hóa chất này có thể sử dụng cho mục đích y học, nhưng ở liều lớn hơn, chúng gây ra tác động nguy hiểm như nôn mửa, co giật, khó thở, thậm chí ngưng tim.
Tiếp theo, chuột mào liếm lông dọc theo các mảng da ở hai bên bờm của nó, truyền nước bọt chứa glycoside kích tim từ cây mũi tên độc châu Phi. Những sợi lông này có cấu trúc rất đặc biệt với lớp ngoài dạng tổ ong và lớp trong là sợi dài thẳng đứng. Cấu tạo như vậy khiến chúng rất phù hợp để hấp thụ chất lỏng, phân tán bên trong và lưu trữ.
Nếu một kẻ săn mồi phớt lờ tín hiệu cảnh báo từ màu lông và cố gắng tấn công, phần lông lộ ra sẽ giải phóng hợp chất độc hại vào miệng chúng và nhanh chóng ngấm vào máu. Đây là biện pháp tự vệ hiệu quả đối với những kẻ thù tự nhiên của chuột mào như lửng mật, linh miêu tai đen, mèo serval, linh cẩu và báo hoa mai.
Chuột mào châu Phi trưởng thành dài 360-530 mm tính từ đầu đến đuôi. Chiếc đầu nhỏ của chuột mào phủ lớp lông ngắn màu đen, trong khi cơ thể và đuôi có lớp lông tơ dày màu xám trắng và lông bảo vệ dài hơn có màu trắng hoặc đen ở chóp, khiến nó trông giống con chồn hôi nhỏ. Dải lông dài màu đen và trắng kéo dài từ đầu đến gốc đuôi chính là nguồn gốc tên gọi của chuột mào châu Phi. Khi bị đe dọa, nó dựng lên phần bờm, hiển thị màu sắc cảnh báo và để lộ những sợi lông đặc biệt chứa đủ độc tố để hạ gục bất kỳ kẻ thù nào.
Chuột mào châu Phi sống trong rừng, đồng cỏ cao và vùng cây bụi, ưa thích địa hình đá và làm tổ trong thân cây rỗng, hang hốc ở Somalia, Ethiopia, Sudan, Tanzania, Kenya, Djibouti và Eritrea. Nó chủ yếu sống đơn độc, đôi khi sống trong theo gia đình nhỏ gồm con đực, con cái và con non. Chuột mào cái đẻ 1-3 con/lứa.
Chế độ ăn ưa thích của chuột mào châu Phi chủ yếu là thực vật như lá và trái cây, dù nó cũng ăn thịt, côn trùng và rau củ. Đặc biệt, nó có cấu trúc dạ dày tương tự động vật nhai lại như bò. Dạ dày 4 ngăn chứa nhiều vi khuẩn tiêu hóa cho phép nó xử lý và phân hủy thức ăn.
An Khang (Theo Discover Wildlife, IFL Science)