Paracetamol, loại thuốc giảm đau và hạ sốt quen thuộc trên toàn thế giới, có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng nếu dùng bừa bãi.
Trong bài viết trên Conversation ngày 25/6, dược sĩ Dipar Kamdar, nghiên cứu viên tại Đại học Kingston, Anh, chỉ ra paracetamol nhìn chung an toàn khi sử dụng đúng cách, song việc dùng quá liều dù chỉ một chút cũng có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng cho gan.
Bà cho biết rủi ro bắt nguồn từ cách gan xử lý paracetamol. Khi phân giải thuốc, gan tạo ra một chất phụ độc hại gọi là NAPQI. Thông thường, cơ thể sẽ sử dụng một hợp chất bảo vệ gọi là glutathione để trung hòa NAPQI. Tuy nhiên, khi dùng liều cao, lượng glutathione dự trữ có thể cạn kiệt, khiến NAPQI tích tụ và phá hủy tế bào gan, dẫn đến suy gan cấp tính, có thể gây tử vong.
“Ngay cả khi kết hợp paracetamol với rượu cũng làm tăng nguy cơ tổn thương gan nghiêm trọng. Vì vậy, cần tuyệt đối tuân thủ liều lượng khuyến cáo và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu thường xuyên cần dùng thuốc giảm đau”, bà Kamdar khuyến cáo.
Số ca bệnh gan tăng nhanh chóng làm dấy lên lo ngại trong giới y tế. Mỗi năm, khoảng 10.000 người tử vong vì các bệnh lý liên quan đến gan, một nửa trong số đó thuộc nhóm tuổi từ 45 đến 64.
Theo British Liver Trust, có đến 90% trường hợp mắc bệnh gan phòng ngừa được thông qua thay đổi lối sống. Hai dạng chính của bệnh là do rượu và gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (trước đây gọi là gan nhiễm mỡ không do rượu).
Khi mỡ tích tụ trong gan vượt mức bình thường, cơ quan này có thể bị viêm. Về lâu dài, tình trạng viêm sẽ gây sẹo và hạn chế chức năng gan, dẫn đến , giai đoạn cuối của bệnh gan.
Ở giai đoạn đầu, bệnh gan thường không có triệu chứng rõ rệt. Khi tiến triển, bệnh gây ra mệt mỏi kéo dài, buồn nôn, vàng da, đau bụng, sưng ở chân và mắt cá.
Gan đảm nhiệm nhiều vai trò sống còn, từ lọc độc tố, điều hòa lưu lượng máu, đến sản xuất yếu tố đông máu. Khi gan tổn thương nghiêm trọng, các chức năng này suy giảm, dẫn đến biến chứng nguy hiểm và có thể gây tử vong.
Paracetamol hàm lượng 1g. Ảnh: ETHZ
British Liver Trust ước tính khoảng 80% người mắc bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa không được chẩn đoán, trong đó tới một phần ba đã phát triển thành các dạng bệnh lý có ảnh hưởng nghiêm trọng.
Chế độ ăn giàu chất béo bão hòa như thịt đỏ, đồ chiên, thức ăn nhanh… được xem là nguyên nhân chính thúc đẩy bệnh. Dược sĩ Kamdar khuyên nên thay thế bằng chế độ ăn nhiều rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và cá, giúp giảm lượng mỡ trong gan, ổn định đường huyết và .
Ngoài chế độ ăn, các yếu tố nguy cơ khác bao gồm hút thuốc, thiếu vận động và uống rượu thường xuyên.
“Gan là một cơ quan cực kỳ bền bỉ, nhưng không phải bất khả chiến bại”, bà Kamdar nhấn mạnh.
Bà Kamdar nhận định có thể bảo vệ gan bằng cách duy trì những thói quen lành mạnh như uống rượu có kiểm soát, không hút thuốc, sử dụng thuốc đúng cách, ăn uống cân bằng, vận động thường xuyên và uống đủ nước. Bà cũng khuyến cáo nên đi khám ngay khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như mệt mỏi kéo dài, buồn nôn hoặc vàng da.
Thục Linh (Theo Conversation, Daily Mail)