Tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV mới đây, trước chất vấn “Đến khi nào trường học không còn bạo lực học đường?” của đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Bình), Bộ trưởng GD&ĐT khẳng định đây là điều ông có thể trả lời được.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói: “Ngày trường học không còn bạo lực là ngày người lớn không đánh nhau, ngày trẻ con nhìn nhau bằng ánh mắt yêu thương”.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn (Ảnh: MOET).
Có thể chưa đi đúng trọng tâm với một thời điểm cụ thể như kỳ vọng nhưng câu trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn là câu trả lời xác đáng và đi đúng bản chất của vấn đề bạo lực học đường.
Không ai có thể khẳng định về mặt thời gian cho câu hỏi “bạo lực học đường khi nào chấm dứt?”. Vị Bộ trưởng đã chỉ ra thực tế “bánh xe bạo lực” đang quay tròn từ người lớn sang trẻ nhỏ.
Con nói bố mẹ là “những nhà đạo đức giả”
Thuỳ Linh (tên học sinh đã được thay đổi), 13 tuổi, ở TPHCM là một học sinh được phòng tư vấn tâm lý trường học tiếp nhận hỗ trợ khi em bị “bắt quả tang” hút thuốc, tổ chức đánh bạn trong nhà vệ sinh. Linh đánh bạn nhưng em cũng là nạn nhân đang sống trong môi trường bạo lực.
Linh kể, bố chưa từng đánh mình nhưng em là nạn nhân bạo lực gia đình khi thường xuyên phải chứng kiến bố mẹ gây gổ, bạo lực lên nhau.
Sự việc chồng đánh vợ ngay trước mặt bố và con xảy ra tại Tuyên Quang (Ảnh: Hạnh Lý).
Mẹ dùng những ngôn từ, lời lẽ kinh khủng nhất với bố, mỗi lần bà lên tiếng là Linh bất an, sợ hãi. Còn bố, một người đàn ông ra ngoài luôn đàng hoàng, lịch thiệp… lại dùng nắm đấm với vợ mình, có thể cầm tóc bà kéo lê lết giữa nhà.
Linh không cản được, cách duy nhất để không phải chứng kiến cảnh tượng lúc đó là em lao vào nhà vệ sinh, xả nước thật mạnh và khóc để át đi những tiếng chửi bới, la hét ngoài kia…
Khác hẳn với hành vi đối xử với nhau, bố mẹ lại thường xuyên dạy Linh không bao giờ được bắt nạt hay làm đau người khác và cũng không để ai dùng bạo lực với mình.
Trò chuyện với chuyên viên tâm lý, cô nữ sinh 13 tuổi nói bố mẹ là “những nhà đạo đức giả”.
Khi chuyên viên tâm lý trường học tìm bố mẹ Linh để trao đổi về tình hình bất ổn của con gái, họ gạt đi: “Đó là chuyện riêng của gia đình”.
Theo kết quả điều tra quốc gia công bố năm 2021 cho thấy cứ 3 phụ nữ Việt thì có gần 1 người (32%) bị chồng bạo lực thể xác hoặc bạo lực tình dục. Kết quả điều tra trước đó đưa ra con số cứ 3 phụ nữ thì có gần 2 phụ nữ (tức là khoảng gần 63%) bị bạo lực do chồng gây ra trong cuộc đời.
Bạo lực gia đình thường được đong đếm ở những vụ việc, con số, vết thương giữa đối tác “vợ chồng”. Trong khi hậu quả để lại còn là tác động kinh hoàng lên những đứa trẻ còn ít được nhận diện.
Một vụ học trò đánh bạn tại TPHCM (Ảnh cắt từ clip).
Trong cuốn sách “Dạy con trong hoang mang”, TS Lê Nguyên Phương, người sáng lập tổ chức Liên hiệp phát triển Tâm lý học đường tại Việt Nam nhắc đến hệ quả những đứa trẻ trong gia đình bạo lực có thể là sự cô độc giữa sự lãng quên, ruồng rẫy của bố mẹ; là sự bất hạnh khi tìm cách giấu nhẹm “bí mật gia đình”, là sự oán hận bố mẹ hay oán hận chính bản thân…
Đặc biệt, TS Phương nhấn mạnh, những gì trẻ chứng kiến không chỉ là “lằn roi quất vụt làm bật máu tâm hồn” mà còn để lại dấu ấn lên hành vi của chúng như đập phá, bướng bỉnh, gây hấn, tự tách biệt mình với xã hội, bạc nhược…
Người lớn phải dừng vòng quay của bánh xe bạo lực
Trong trường học, ở môi trường sư phạm cũng đã xảy ra không ít những vụ bạo lực giữa thầy trò, giữa giáo viên và phụ huynh, giữa phụ huynh và học sinh và cả giữa giáo viên và giáo viên…
Thật khó quên những vụ việc giáo viên bắt trẻ uống nước giặt giẻ lau bảng, cô giáo chỉ đạo học sinh tát bạn 231 cái, giáo viên đánh học sinh như “trút đòn thù”… Chưa kể đến hàng loạt kiểu bạo hành khác mà không cần để lại vết roi, vết thâm trên người những đứa trẻ.
Hình ảnh thầy giáo đá học sinh xảy ra tại Bắc Giang (Ảnh cắt từ clip).
“Người lớn đánh nhau” trong gia đình có thể bí mật, che đậy sau những cánh cửa nhưng những hành vi bạo lực không che được ở ngoài đường hay trên mạng xã hội…
Nhan nhản các vụ bạo lực, thậm chí tước đoạt tính mạng người khác xuất hiện trong cuộc sống hàng ngày như đánh nhau, giết người từ va chạm giao thông, từ “nhìn đểu”, vì mời rượu không uống, vì đụng phải thú cưng, vì tiếng nẹt pô….
Theo TS Phạm Thị Thúy, Học viện Chính trị khu vực 2, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn đã chỉ ra gốc rễ của vấn đề bạo lực học đường khi nói: “Ngày nào người lớn không đánh nhau, ngày đó không còn bạo lực học đường”.
Theo TS Phạm Thị Thúy (Ảnh: P.T).
Khi các vụ bạo lực học đường xảy ra, TS Phạm Thị Thúy luôn nhắc mình, trước khi kết tội một đứa trẻ, chúng ta cần phải tìm hiểu đâu là nguyên nhân sâu xa, là vấn đề gốc rễ.
Việc các em hung hăng đánh bạn chúng ta nhìn thấy chỉ là bề nổi của hệ quả tồn tại lâu nay. Các em có thể chính là nạn nhân khi sống trong môi trường bạo lực từ chính bố mẹ, các em thiếu tình thương trầm trọng ngay trong gia đình.
Khi đến trường các em phải đối diện với áp lực học hành nhồi nhét, áp đặt, thi cử, kiểm tra triền miên. Đến trường, có những trường hợp thầy cô la mắng, bạo lực với học trò… ít có sự thư giãn, vui vẻ, vui chơi tập thể…
Bạo lực như một bánh xe quay tròn, người lớn trút căng thẳng lên trẻ, đứa trẻ không phản kháng được nên lại trút giận lên bạn bè hoặc những đối tượng yếu thế hơn.
Bà Phạm Thị Thúy khẳng định: “Bạo lực học đường sẽ còn khi trong gia đình, khi ngoài xã hội người lớn còn hành xử bạo lực. Và bạo lực học đường lại đang nuôi dưỡng những người lớn bạo lực trong tương lai”.
Theo bà Thúy, trẻ em nhiễm tính bạo lực từ người lớn. Muốn trẻ điều chỉnh, người lớn chúng ta phải thay đổi cách hành xử với tất cả mọi người xung quanh. Mỗi người lớn trước hết cần có trách nhiệm trong việc dừng vòng quay của bánh xe này.
Học trò cần có môi trường sống và học tập hiền hoà để phát triển lành mạnh (Ảnh: Hoài Nam).