Tổng thống Trump coi Musk như một đồng minh, trợ lý đắc lực, nhưng đôi khi bày tỏ thất vọng với tỷ phú này trong hơn 4 tháng hợp tác.
Tỷ phú Elon Musk tuần này thông báo rời chính quyền Tổng thống Donald Trump sau nhiều tháng dẫn đầu nỗ lực cải tổ và tinh gọn bộ máy chính phủ. Thời hạn 130 ngày với vai trò nhân viên chính phủ đặc biệt của ông Musk kết thúc vào ngày 30/5.
Ông Trump vẫn bày tỏ yêu mến với tỷ phú Mỹ và dường như sẽ tiếp tục giữ quan hệ với đồng minh này trong tương lai. Ông chủ Nhà Trắng đã yêu cầu trợ lý tổ chức buổi chia tay Musk tại Nhà Trắng, nơi hai người đều dành cho nhau những lời tốt đẹp.
Tổng thống Mỹ nói rằng Elon Musk sẽ “không thực sự rời đi mà sẽ thường xuyên qua lại” để theo dõi tình hình trong chính quyền, đồng thời ca ngợi tỷ phú công nghệ vì chương trình cải cách chính phủ mà ông gọi là “toàn diện và có tác động sâu rộng nhất trong nhiều thế hệ”.
Musk cho biết nhiều khoản trong 1.000 tỷ USD tiết kiệm ngân sách mà ông đã cam kết thực hiện cho chính phủ sẽ cần thời gian để mang lại hiệu quả. Ông thêm rằng “tôi mong có thể tiếp tục là bạn và cố vấn cho Tổng thống”.
Ông Trump bắt tay Elon Musk tại Nhà Trắng ngày 30/5. Ảnh: Reuters
Quan hệ giữa ông Trump và Musk được coi là một trong những mối quan hệ có tác động nhất trong lịch sử chính trị hiện đại của Mỹ. Musk đã chi gần 300 triệu USD nhằm giúp ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tổng thống Mỹ sau đó trao cho Musk quyền hạn sâu rộng chưa từng có để tái định hình bộ máy liên bang.
Trong những tháng đầu nhiệm kỳ hai của chính quyền Trump, Musk thường xuyên xuất hiện bên cạnh Tổng thống tại Phòng Bầu dục hay các cuộc họp nội các.
Một số nhân viên Nhà Trắng kể ông Trump đã mô tả Musk với các trợ lý là “50% thiên tài, 50% trẻ con”. Một trợ lý Nhà Trắng khác cho biết nghe ông Trump tả tỷ phú này là “90% thiên tài, 10% trẻ con”.
Musk từng vô cùng tức giận về một thỏa thuận của chính phủ với OpenAI, được xem là đối thủ của xAI do ông phát triển, đến nỗi phàn nàn với ít nhất ba quan chức Nhà Trắng, khiến họ phải nhờ ông Trump can thiệp.
Ông Trump ban đầu dự định công bố thỏa thuận cùng với Sam Altman, lãnh đạo OpenAI, trong chuyến công du gần đây. Nhưng để xoa dịu Musk, Tổng thống đã quyết định lùi thông báo một tuần và Altman đã không xuất hiện trong một sự kiện cùng ông Trump.
Trong quá trình dấn thân vào chính trị, Musk cũng hứng chịu nhiều thiệt hại, đặc biệt là với công việc kinh doanh. Doanh số bán xe Tesla đã giảm 71% trong quý đầu tiên năm nay, nhiều xe bị khách hàng tẩy chay, thậm chí phá hoại, trong khi SpaceX cũng trải qua nhiều sự cố trong quá trình phóng tên lửa.
Trong một cuộc họp nội các gần đây, Musk nói với các bộ trưởng và quan chức cấp cao rằng họ không biết bao nhiêu chiếc xe Tesla đã bị phá hoại và tình hình kinh doanh của ông đang khó khăn ra sao. Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi cam đoan với Musk rằng bà sẽ truy tố những kẻ phá hoại xe Tesla.
Một số cố vấn của ông Trump nói họ đã có hành trình “chóng mặt” với người đàn ông giàu nhất thế giới, người đôi lúc ngủ lại Nhà Trắng, thường gửi tin nhắn vào đêm khuya hoặc khiến các quan chức cấp cao bất ngờ vì quyết định của ông.
Bên cạnh những ưu ái, ông Trump cũng nhiều lần vạch rõ giới hạn của Musk, đặc biệt khi tỷ phú và Nhà Trắng đã có những căng thẳng.
Musk đã xung đột với đội ngũ quan chức cấp cao Nhà Trắng khi thực hiện kế hoạch tinh gọn bộ máy chính phủ mạnh tay mà không tham vấn ý kiến của họ, kể cả với Chánh văn phòng Nhà Trắng Susie Wiles. Ông đôi lúc cũng bất bình về yêu cầu kiểm tra một số nhân viên DOGE, nói rằng Nhà Trắng không nên kiểm soát nhóm của mình.
Quan chức cấp cao Nhà Trắng yêu cầu Musk và đội ngũ cộng sự phải thông báo trước về những gì sẽ làm. Nhưng tỷ phú đôi lúc phản hồi rằng họ không cần biết mọi thứ về kế hoạch của ông. Căng thẳng leo thang tới mức Tổng thống Trump phải yêu cầu bà Wiles đóng vai trò trực tiếp hơn trong việc kiểm soát Musk. Cuối cùng, Musk đã đồng ý họp thường xuyên với Wiles.
Tổng thống Trump và các cố vấn bày tỏ thất vọng khi Musk công kích thượng nghị sĩ Cộng hòa Todd Young là “con rối của nhà nước ngầm” trong bài đăng mạng xã hội hồi tháng 2. Nhóm cố vấn của ông Trump khi đó đã nỗ lực nhiều ngày để thuyết phục Young bỏ phiếu xác nhận Tulsi Gabbard làm giám đốc cơ quan tình báo quốc gia Mỹ. Phó tổng thống Vance từng phải gọi cho Musk và khuyên ông hạ giọng, gỡ bài đăng để “gỡ rối” với Young.
Trợ lý Nhà Trắng cũng bất bình với việc Musk hậu thuẫn Brad Schimel cho cuộc đua vào Tòa án Tối cao bang Wisconsin, bởi họ tin ứng viên này không thể chiến thắng, đồng thời cuộc đua sẽ biến thành cuộc trưng cầu dân ý về Tổng thống Trump và Musk.
Musk bác bỏ lo ngại, nói rằng thăm dò cho thấy Schimel có cơ hội thắng. Tuy nhiên, ông Trump tỏ ra khó chịu sau khi nói chuyện với Schimel, nói với cố vấn rằng Schimel không thể trả lời rành mạch câu hỏi về phá thai, theo người am hiểu vấn đề. Schimel cuối cùng thảm bại trong cuộc đua.
Elon Musk cầm cưa máy tại sự kiện của CPAC ở Oxon Hill, bang Maryland ngày 20/2. Ảnh: AFP
Tổng thống Mỹ cũng không thích việc Musk chỉ trích các bộ trưởng nội các và công kích cố vấn thương mại Peter Navarro là “kẻ ngốc”. Quan chức Nhà Trắng cho hay ông Trump rất bất ngờ khi Musk thể hiện khó chịu trong một cuộc họp nội các.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio từng nói ông cần kiểm soát Bộ Ngoại giao sau khi Musk tiến hành đợt cắt giảm mạnh Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ mà không tham khảo ý kiến. Trợ lý Nhà Trắng cho hay Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy đã đụng độ với Musk về vấn đề nhân viên kiểm soát không lưu.
Ở hậu trường, Musk cũng bày tỏ không hài lòng với đòn thuế quan “ngày giải phóng” của ông Trump, nói rằng chúng sẽ rất tệ cho nền kinh tế toàn cầu. Ông thúc giục các giám đốc doanh nghiệp hàng đầu nói chuyện với Tổng thống để giải thích rõ sai lầm từ đòn thuế.
Ông thậm chí vận động hành lang một số cố vấn của ông Trump để phản đối đòn thuế, phàn nàn rằng Tổng thống đang nhận được những lời khuyên tồi tệ. Tuy nhiên, cố vấn của ông Trump sau đó nói với Musk rằng Tổng thống tin tưởng đòn thuế và sẽ không thay đổi hướng đi.
Lần ông Trump thất vọng nhất về hành động của Musk được cho là khi ông biết tỷ phú Mỹ nhận được thông tin mật về Trung Quốc của Lầu Năm Góc, theo cố vấn của Tổng thống. Ông Trump mô tả đó là hành động xung đột lợi ích, nói với các trợ lý rằng Musk không nên làm việc tại Lầu Năm Góc vì công ty của ông có hợp đồng với cơ quan này.
Ông Trump phát biểu trong lễ chia tay Musk tại Nhà Trắng ngày 30/5. Ảnh: AP
Trong những tuần gần đây, ông Musk tiếp tục khiến Nhà Trắng thất vọng với các quyết định cắt giảm tại Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, vốn bị những người ở Cánh Tây phản đối, cũng như việc ông chỉ trích dự luật thuế mới của quốc hội.
“Thành thật mà nói, tôi thất vọng khi thấy dự luật chi tiêu khổng lồ, làm tăng thâm hụt ngân sách này. Nó làm suy yếu nỗ lực mà đội ngũ Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) đang thực hiện”, tỷ phú Elon Musk nói trong cuộc phỏng vấn phát sóng ngày 27/5.
Tỷ phú Musk đã ít xuất hiện ở Nhà Trắng hơn trong những ngày cuối làm “nhân viên chính phủ đặc biệt”. Trong lễ chia tay tại Phòng Bầu dục ngày 30/5, Musk gây chú ý khi xuất hiện với một vết thâm tím trên mắt, điều mà ông giải thích là do con trai gây ra khi đùa nghịch. “Làm công việc chính phủ đôi khi cũng khó chịu lắm”, ông Trump nói, khi Musk khoanh tay đứng bên cạnh.
Thùy Lâm (Theo WSJ, Washington Post, Reuters)