Sáng 22.6 (giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng tải tuyên bố các máy bay Mỹ đã ném bom tấn công 3 cơ sở hạt nhân của Iran. Mặc dù trước đó có thông tin Mỹ điều động oanh tạc cơ B2 xuất phát từ căn cứ ở bang Missouri và hướng về phía tây nhưng vẫn không có chỉ dấu chính xác nào về việc Mỹ tấn công vào Iran ngay. Bởi lẽ, chính Tổng thống Trump chỉ hai ngày trước đó đã nói rằng ông đang cân nhắc và sẽ có quyết định cuối cùng với Iran trong vòng 2 tuần.
Những ngày qua, dư luận thế giới, các quốc gia cùng giới chuyên gia theo dõi sát sao các tuyên bố và động thái của chính quyền Tổng thống Trump liên quan tới cuộc xung đột đang diễn ra giữa Israel và Iran. Nhiều bên lo ngại cuộc xung đột sẽ lan rộng và trở nên mất kiểm soát nếu có thêm hành động của Mỹ. Tuy vậy, cũng có những ý kiến rằng Mỹ sẽ là nhân tố quan trọng để chấm dứt cuộc chiến.
Ngay khi Tổng thống Trump tuyên bố đã tấn công các cơ sở hạt nhân Iran, hàng loạt câu hỏi đã được đặt ra.
Bệnh nhân bị thương được điều trị tại bệnh viện ở Tehran ngày 21.6
ảnh: Reuters
Mỹ có tấn công tiếp không?
Các cuộc tấn công vừa qua đã thành công đến mức nào nào, đặc biệt là tác động ra sao tới căn cứ ngầm Fordow? Liệu Mỹ có cần phải quay lại với nhiều cuộc không kích hơn nữa, điều có thể khiến một cuộc chiến kéo dài có khả năng xảy ra hơn không?
Ông Bill Courtney, một thành viên cấp cao tại tổ chức nghiên cứu RAND Corporation có trụ sở tại Mỹ, chia sẻ nhận định về việc Mỹ có tiếp tục tấn công vào Iran không: “Còn quá sớm để nói. Một phần, điều đó sẽ phụ thuộc vào việc Fordow có bị xuyên thủng hoàn toàn hay không. Mỗi máy bay ném bom B-2 bay từ căn cứ Diego Garcia có thể mang theo hai trong số những quả bom xuyên thủng khổng lồ nặng 13.600kg này”, ông nói với Al Jazeera. “Fordow có lẽ sẽ cần nhiều hơn một hoặc hai quả để bị phá hủy hoàn toàn. Vì vậy, chúng ta sẽ phải xem đánh giá thiệt hại từ cuộc tấn công này vào Fordow là gì và điều đó có thể liên quan đến việc Mỹ có tiếp tục nỗ lực ném bom hay không”.
IRNA, hãng thông tấn nhà nước Iran đã trích dẫn lời một quan chức địa phương giấu tên xác nhận rằng một phần của cơ sở hạt nhân Fordow đã bị tấn công. Truyền thông nhà nước Iran thì cho biết các địa điểm bị Mỹ ném bom không chứa vật liệu gây ra bức xạ, theo Reuters. Fordow là một trong hai địa điểm làm giàu uranium của Iran, nằm sâu khoảng 80-90 m dưới lòng đất bên dưới một ngọn núi. Israel đã tấn công địa điểm này vào ngày đầu tiên của các cuộc tấn công, nhưng không thấy thiệt hại nào vào thời điểm đó, theo cơ quan giám sát hạt nhân IAEA.
Cơ quan nguyên tử Iran ngày 22.6 tuyên bố rằng nước này sẽ tiếp tục các hoạt động hạt nhân bất chấp các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở quan trọng. “Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran đảm bảo với quốc gia vĩ đại Iran rằng bất chấp những âm mưu xấu xa của kẻ thù… họ sẽ không để con đường phát triển của ngành công nghiệp quốc gia này (hạt nhân)…, bị dừng lại”, tổ chức này cho biết trong một tuyên bố được phương tiện truyền thông nhà nước Iran công bố, theo AFP.
Iran sẽ phản ứng thế nào?
Câu hỏi quan trọng nữa là Iran sẽ phản ứng thế nào? Liệu họ có ý chí và năng lực còn lại để tấn công các căn cứ và lợi ích của Mỹ ở Trung Đông hay bất kỳ nơi nào khác không?
Iran đã nhiều lần cảnh báo hậu quả nghiêm trọng nếu Mỹ tham gia cùng Israel tấn công Iran, đồng thời khước từ đàm phán trong lúc cuộc chiến tiếp diễn. Theo Al Jazeera, tài khoản Telegram của Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã chia sẻ lại các bình luận trên truyền hình của ông ít ngày trước, trong đó ông nói về Mỹ: “Thiệt hại mà họ phải gánh chịu sẽ lớn hơn nhiều so với bất kỳ tổn hại nào mà Iran sẽ gặp phải”.
Ngoài ra, nhóm Houthi ở Yemen cũng cho biết họ sẽ nhắm mục tiêu vào các tàu của Mỹ ở Biển Đỏ nếu Washington tham gia vào bất kỳ cuộc tấn công nào chống lại Iran.
Mức độ phản ứng của Iran và các nhóm thân Iran nếu mạnh hơn có thể sẽ đẩy xung đột lan rộng trong khu vực và trở nên khó lường. Nhưng nếu có một cuộc đàm phán hay “xuống nước” của Iran thì kết quả có thể sẽ khác.
Nhà phân tích Aaron David Miller tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế nhận định Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei “phải đưa ra quyết định” và có khả năng sẽ phản ứng. Ông Miller cho rằng Iran có tên lửa tầm ngắn chống lại các mục tiêu của Mỹ ở vùng Vịnh, có lực lượng để tấn công ở nước ngoài, và những người Mỹ được triển khai ở Iraq và Syria là những người dễ bị tổn thương, theo CNN.
Tuy nhiên, Tổng thống Trump cũng cảnh báo Iran: “Bất kỳ hành động trả đũa nào của Iran chống lại Mỹ sẽ phải đối mặt với sức mạnh lớn hơn nhiều so với những gì đã chứng kiến tối nay”, ông Trump đăng trên mạng xã hội sau khi phát biểu trước toàn quốc từ Nhà Trắng thông báo về vụ tấn công.
Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres đã lên tiếng bày tỏ lo ngại về các cuộc tấn công do Mỹ thực hiện vào các địa điểm hạt nhân của Iran, gọi đó là “sự leo thang nguy hiểm trong một khu vực vốn đã ở bờ vực”. “Vào thời điểm nguy hiểm này, điều quan trọng là phải tránh một vòng xoáy hỗn loạn”, ông Guterres cho biết trong một tuyên bố. “Không có giải pháp quân sự nào. Con đường duy nhất để tiến lên là ngoại giao. Hy vọng duy nhất là hòa bình”, ông nói.
Canh bạc chính trị của ông Trump
Cũng có câu hỏi rằng canh bạc của ông Trump sẽ diễn ra như thế nào về mặt chính trị? Mặc dù tuyên bố về cuộc tấn công của ông Trump chỉ mới đưa ra vài giờ, nhiều chính trị gia đảng Cộng hòa đã lên tiếng ủng hộ. Tuy nhiên phía đảng Dân chủ không phải ai cũng đồng ý với chủ nhân Nhà Trắng.
Theo CNN dẫn nguồn thạo tin, ông Jim Himes, thành viên hàng đầu của đảng Dân chủ trong Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ đã không được thông báo trước cuộc tấn công của Mỹ vào Iran — mặc dù người đồng cấp ở đảng Cộng hòa của ông trong ủy ban là Rick Crawford đã liên lạc với Nhà Trắng. Ngoài ra, Thượng nghị sĩ Mark Warner, đảng viên Dân chủ trong Ủy ban Tình báo Thượng viện, cũng không được thông báo trước cuộc tấn công, nhưng phía đảng Cộng hòa là ông Tom Cotton đã được thông báo.
Cả hai đảng viên Dân chủ đều nằm trong nhóm “Gang of Eight” thường được thông báo trước một cuộc giao tranh quân sự quan trọng của Mỹ. Nhóm này bao gồm các nhà lãnh đạo Hạ viện và Thượng viện từ mỗi đảng cũng như các chủ tịch và thành viên cấp cao của các Ủy ban Tình báo Hạ viện và Thượng viện. Các đảng viên Cộng hòa hàng đầu trong nhóm bao gồm Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson và Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune đều được thông báo trước, theo các nguồn tin.
Một số nhân vật đã lên tiếng chỉ trích Tổng thống Trump vượt quyền khi tấn công mà không thông qua quốc hội, cũng có những chính trị gia Dân chủ cho rằng hành động của ông Trump kéo Mỹ vào xung đột. “Tổng thống Trump đã đánh lừa đất nước về ý định của mình, không xin phép quốc hội để sử dụng vũ lực quân sự và khiến nước Mỹ có nguy cơ vướng vào một cuộc chiến có khả năng gây thảm họa ở Trung Đông”, nghị sĩ Hakeem Jeffries của đảng Dân chủ ra tuyên bố.