Dự kiến ngày 1.7, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ chủ trì hội nghị ngoại trưởng 4 nước thành viên Bộ tứ. Thế nhưng, hội nghị diễn ra trong bối cảnh Washington đang bất đồng với các thành viên còn lại.
Những cuộc gặp dở dang
Mới đây, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi xác nhận đã từ chối đề nghị của ông Trump về việc ghé thăm Washington D.C sau khi rời Hội nghị thượng đỉnh G7 diễn ra từ ngày 16-17 ở Canada. Trước đó, 2 nhà lãnh đạo dự kiến gặp nhau bên lề Hội nghị thượng đỉnh G7, nhưng cuộc gặp bị hủy do ông Trump quay về nước sớm hơn dự kiến để ứng phó căng thẳng xung đột giữa Iran và Israel.
Từ trái qua: Các ngoại trưởng: Iwaya Takeshi (Nhật Bản), Subrahmanyam Jaishankar (Ấn Độ), Marco Rubio (Mỹ) và Penny Wong (Úc) trong cuộc hội đàm hồi tháng 1 ở Washington D.C
ẢNH: REUTERS
Giải thích lý do từ chối lời mời của ông Trump, Thủ tướng Modi cho biết là vì ưu tiên lịch trình dự một sự kiện quan trọng tại Ấn Độ. Mặc dù vậy, giữa hai ông gần đây đã nổi lên sự bất đồng. Cụ thể, Tổng thống Trump cách đây chưa lâu tuyên bố ông đã đích thân làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Ấn Độ và Pakistan trong cuộc xung đột tháng 5. Thế nhưng phía New Delhi đã bác bỏ và cho biết trong một cuộc điện đàm, Thủ tướng Modi đã khẳng định với Tổng thống Trump rằng lệnh ngừng bắn đạt được thông qua các cuộc đàm phán giữa quân đội Ấn Độ và Pakistan, chứ không phải sự trung gian của Mỹ.
Không riêng gì Thủ tướng Modi, Thủ tướng Úc Anthony Albanese cũng đã lỡ hẹn với Tổng thống Trump bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G7 vừa qua. Điều này đã ảnh hưởng đáng kể đến Thủ tướng Albanese, vì trước đó Mỹ tiết lộ đang xem xét lại thỏa thuận về việc cung cấp công nghệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân theo thỏa thuận ba bên AUKUS (Mỹ – Anh – Úc) vốn được thông qua vào năm 2021 khi ông Joe Biden làm Tổng thống Mỹ.
Rủi ro bị ông Trump “hủy kèo” hội đàm trực tiếp được cho là một trong các nguyên nhân khiến cho Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba không tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra ở Hà Lan từ ngày 24 – 25.6. Nếu cũng bị ông Trump hủy hội đàm vào giờ cuối, hình ảnh của ông Ishiba sẽ bị mất điểm với dư luận trong nước.
Nhiều bất đồng
Thực tế, giữa Mỹ và 3 nước còn lại trong Bộ tứ đang tồn tại nhiều bất đồng. Reuters ngày 26.6 dẫn nguồn tin từ các quan chức Ấn Độ tiết lộ đàm phán thương mại Mỹ – Ấn đã gặp trở ngại vì bất đồng về thuế nhập khẩu đối với linh kiện ô tô, thép và hàng nông nghiệp. Điều này dập tắt hy vọng đạt được thỏa thuận trước thời hạn áp thuế đối ứng vào ngày 9.7.
Tương tự, Mỹ và Nhật cũng đang tồn tại căng thẳng quanh đàm phán thương mại. Ngoại trưởng Nhật Bản Iwaya Takeshi sẽ đến Washington để tham dự cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao Bộ tứ. Nhưng Mỹ và Nhật Bản lại hủy bỏ hội đàm 2+2 dự kiến diễn ra sau đó giữa bộ trưởng quốc phòng và ngoại trưởng hai nước.
Bất hòa giữa Washington và Tokyo bắt nguồn từ những thông điệp bất nhất của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Cuối tháng 5, tờ Nikkei Asia dẫn lời một quan chức Mỹ tiết lộ hai nước đạt được thỏa thuận thương mại – an ninh mà trong đó Nhật Bản phải tăng ngân sách quốc phòng lên mức tương đương 3% GDP như một phần trong thỏa thuận về thuế quan song phương. Đến ngày 30.5, bên lề Đối thoại Shangri-La, đại diện phía Mỹ bất ngờ đưa ra mức chung ngân sách quốc phòng cho các đồng minh châu Á là 3,5% GDP, rồi sau đó người phát ngôn Lầu Năm Góc Sean Parnell lại công bố đồng minh của Mỹ đều phải hướng đến ngân sách quốc phòng tương đương 5% GDP, bao gồm 3,5% GDP cho trang bị khí tài và 1,5% cho cơ sở hạ tầng quân sự. Trong khi đó, tình hình chính trị trong nước Nhật khiến Thủ tướng Ishiba và đảng Dân chủ tự do (LDP) đang cầm quyền đều khó có thể xuống nước thêm với Washington.
Tương tự, việc Mỹ xem xét lại thỏa thuận tàu ngầm với Úc có thể là cách để Washington gây áp lực buộc Canberra phải đóng góp nhiều hơn, thậm chí có thể phải chi trả nhiều hơn. Đây là một phần trong định hướng chiến lược của Tổng thống Trump đối với các đồng minh về việc phải chia sẻ gánh nặng nhiều hơn với Mỹ. Không những vậy, Washington sẵn sàng gắn kết các điều kiện về hợp tác an ninh, quốc phòng khi đàm phán thương mại với các đồng minh.