Nguyên mẫu tiêm kích tàng hình Su-75 Checkmate của Nga (Ảnh: Sputnik).
Tham vọng lớn của Nga và Belarus
Trang tin quân sự Army Recognition cho biết, Su-75 Checkmate, do Văn phòng thiết kế Sukhoi thuộc Tập đoàn chế tạo máy bay thống nhất (UAC) của Nga phát triển và được giới thiệu lần đầu tại Triển lãm Hàng không MAKS 2021, là tiêm kích tàng hình hạng nhẹ thế hệ 5 được tối ưu hóa để có hiệu suất chiến đấu tương đối cao nhưng tiết kiệm chi phí và chủ yếu dành cho xuất khẩu sang các thị trường ở châu Á, Trung Đông và Mỹ Latinh.
Được thiết kế để cạnh tranh với F-35 (Mỹ) và J-31(Trung Quốc), Su-75 tích hợp cấu hình một động cơ và sở hữu các công nghệ cũng như đặc tính kỹ – chiến thuật vượt trội từ chương trình tiêm kích tàng hình Su-57 Felon.
Nó có tốc độ tối đa từ Mach 1,8 đến 2,0, tầm bay tối đa gần 3.000km và tải trọng chiến đấu lên tới 7.400kg. Máy bay được trang bị trí tuệ nhân tạo tiên tiến để hỗ trợ phi công, tính năng tàng hình radar và khoang vũ khí bên trong đa năng.
Su-75 có khả năng tấn công các mục tiêu trên không, trên bộ và trên biển, được định vị là một tiêm kích đa năng phù hợp với các quốc gia đang tìm kiếm công nghệ tiên tiến nhưng ngân sách quốc phòng eo hẹp, không đáp ứng nổi gánh nặng tài chính của máy bay chiến đấu 2 động cơ.
Chương trình chế tạo Su-75 vẫn đang trong giai đoạn đầu với 2 nguyên mẫu đã được sản xuất tại Nhà máy Hàng không Komsomolsk-on-Amur. Thử nghiệm bay dự kiến sẽ bắt đầu vào năm 2025.
Mặc dù chưa được sản xuất hàng loạt, nhưng dự án chung với Minsk có thể sẽ sớm bàn giao máy bay đầu tiên cho Belarus, đưa nước này trở thành không quân nước ngoài đầu tiên “mở hàng” Su-75, tạo ra tiền đề rất quan trọng cho tương lai thương mại của Checkmate.
Cấu hình nhẹ và hệ thống điện tử hàng không được AI hỗ trợ của Su-75 giúp nó khác biệt so với các đối thủ như F-35 và J-31. Mặc dù cảm biến kém tinh xảo so với F-35, nhưng Checkmate bù đắp bằng chi phí thấp và tính mô-đun, có khả năng giảm giá thành xuống dưới 30 triệu USD cho mỗi chiếc.
Tiết diện radar của nó dự kiến sẽ thấp hơn đáng kể so với máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư, nhờ vào kho vũ khí bố trí bên trong và thiết kế khí động học tinh vi.
So với các tiêm kích tương tự trong lịch sử như MiG-21, được xuất khẩu rộng rãi trong Chiến tranh Lạnh, Su-75 hướng đến mục tiêu hiện đại hóa chiến đấu cơ thế hệ cũ với khả năng tàng hình và tác chiến tập trung vào mạng lưới, mang đến cho các quốc gia vừa và nhỏ một bước nhảy vọt trong khả năng không chiến.
Tiêm kích tàng hình Su-75 Checkmate do Nga chế tạo (Ảnh: TASS).
Đối thủ “cứng” của F-35 Mỹ: Gióng lên hồi chuông báo động với NATO
Kết quả chiến lược của việc triển khai chương trình Su-75 của Belarus là rất đáng kể. Nếu Minsk mua những máy bay chiến đấu này thông qua hợp tác sản xuất, thì kế hoạch phòng không của NATO dọc theo Suwałki – hành lang hẹp nối liền các quốc gia vùng Baltic với Ba Lan – sẽ cần phải đánh giá lại.
Trong trường hợp xảy ra xung đột tiềm tàng, những chiếc Su-75 hoạt động từ các căn cứ của Belarus có khả năng đe dọa đến ưu thế trên không ở Đông Bắc Âu, làm giảm thời gian cảnh báo và làm phức tạp thêm việc triển khai lực lượng của NATO trong khu vực.
Hơn nữa, việc tích hợp các nền tảng như vậy theo khuôn khổ Nhà nước Liên minh phản ánh chiến lược của Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm trang bị cho các quốc gia đồng minh những vũ khí tinh vi để tăng cường khả năng răn đe và chứng minh tính tự chủ trước hệ thống phòng thủ của phương Tây.
Các khía cạnh ngân sách của chương trình Su-75 vẫn chưa rõ ràng, nhưng chắc chắn chi phí cho mỗi chiếc thấp hơn nhiều so với máy bay chiến đấu thế hệ 5 của phương Tây.
Sự tham gia của Belarus với tư cách vừa là nhà sản xuất, vừa là người mua sẽ giúp giảm chi phí hậu cần và cung cấp việc làm tại địa phương cũng như chuyển giao công nghệ.
Tính đến tháng 5, vẫn chưa có hợp đồng chính thức nào được ký kết, nhưng Belarus được kỳ vọng lớn sẽ là khách hàng đầu tiên, điều này sẽ mở khóa sản xuất hàng loạt. Các nước khác được cho là quan tâm bao gồm Ấn Độ, Algeria, UAE,… mặc dù không có quốc gia nào chính thức cam kết.
Thông báo về việc Belarus tham gia cùng Nga trong việc đồng sản xuất Su-75 Checkmate không chỉ là sự trở lại mang tính biểu tượng cho năng lực hàng không vũ trụ thời Liên Xô mà còn là bước ngoặt chiến lược trong cán cân quân sự của Đông Âu.
Lần đầu tiên trong lịch sử hậu Xô Viết, một quốc gia đồng minh với Nga, nằm sát nách NATO, có thể triển khai máy bay chiến đấu tàng hình đủ khả năng thách thức sự thống trị trên không của phương Tây trên khắp các chiến trường Baltic và Ba Lan.
Diễn biến này nhấn mạnh ý định của Moscow nhằm tái trang bị cho các đồng minh thân cận nhất các vũ khí thế hệ mới và khiến NATO thêm “đau đầu” trong việc tính toán những nước đi chiến lược phức tạp.
Giá thành rẻ, tính mô-đun với cấu trúc mở và khả năng tàng hình của Su-75, khi kết hợp với sự tham gia của Belarus, sẽ tạo ra sự hồi sinh công nghiệp ở Minsk và tăng cường sức mạnh chiến đấu cho Nhà nước Liên minh.
Đồng thời, Su-75 Checkmate có thể trở thành một sản phẩm cạnh tranh trên thị trường máy bay chiến đấu thế hệ 5 toàn cầu, do nó được định vị ở mức giá thấp hơn đáng kể, chỉ khoảng 30 triệu USD mỗi chiếc.
Moscow có kế hoạch cung cấp máy bay này tới các quốc gia đã quen thuộc với công nghệ Liên Xô/Nga và đang tìm cách hiện đại hóa đội máy bay quân sự, nhưng Mỹ sẽ không bao giờ bán F-35 cho họ.
Su-75 Checkmate có thể cạnh tranh với F-35 Mỹ về chi phí mỗi giờ bay, kiến trúc mở, giúp khách hàng tùy chọn cấu hình máy bay theo yêu cầu và dễ dàng nâng cấp trong tương lai, đáp ứng chỉ số lý tưởng về “hiệu quả – chi phí”.
Dù cả 2 tiêm kích của Nga và Mỹ đều được thiết kế có đặc tính tàng hình, nhưng radar công nghệ quét mảng pha điện tử (AESA) của Su-75 Checkmate được cho là có tầm bao phủ rộng hơn so với F-35. Điều này có nghĩa là chiếc tiêm kích của Nga có thể “nhìn thấy” đối thủ trước, nhờ đó chiếm thế thượng phong trong chiến đấu.
Defense News dẫn lời Trung tướng Không quân Mỹ Clint Hinote (đã nghỉ hưu) nói rằng: “Mọi chiếc F-35 xuất xưởng hiện nay đều là một tiêm kích mà chúng tôi không dám đặt vào các kịch bản chiến tranh hiện đại”.