Ngành khoa học xã hội ‘mắc kẹt’ trong tổ hợp C00: Điểm nhiều năm cao bất thường

NGHỊCH LÝ C00

Theo số liệu mà Bộ GD-ĐT công bố, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 ngoài 2 môn bắt buộc (toán, văn) thì sử, địa là những môn thi có nhiều thí sinh (TS) lựa chọn nhất. Cụ thể, lịch sử có 499.357 TS đăng ký; địa lý 494.081 TS. Tiếp theo là tiếng Anh (358.870 TS), vật lý (354.298). Sau vật lý lại là giáo dục kinh tế và pháp luật (247.248), sau đó mới đến hóa học (246.700).

Xu hướng các môn khoa học xã hội (KHXH) được TS lựa chọn nhiều hơn các môn khoa học tự nhiên (KHTN) cũng là một thực tế tồn tại từ nhiều năm nay. Năm 2024, hơn 670.000 trong khoảng 1 triệu TS đăng ký thi tốt nghiệp THPT 2024 chọn bài thi KHXH (sử, địa, giáo dục công dân), chiếm tỷ lệ 63%, cao chưa từng có trong suốt 8 năm (tính từ năm 2017). Chỉ 37% TS còn lại chọn bài thi KHTN (lý, hóa, sinh).

Tuy nhiên, trên thực tế có rất ít trường ĐH xét tuyển tổ hợp C00 (văn, sử, địa). Các trường đào tạo khối ngành kinh tế, kinh doanh vốn dĩ có truyền thống tuyển sinh khối A, về sau mở rộng sang khối D với tổ hợp D01. Về sau tổ hợp D01 trở thành tổ hợp tuyển sinh chủ đạo của các ngành này khi nguồn tuyển khối A ngày càng bị thu hẹp. Các ngành KHXH-NV còn lại vốn dĩ ít trường đào tạo, lại cũng không dành đặc quyền cho tổ hợp C00, bởi các trường đào tạo khối ngành này cũng dùng thêm các tổ hợp xét tuyển khác.

Theo thống kê của một diễn đàn tuyển sinh, năm 2024 cả nước có 187 trường ĐH sử dụng tổ hợp A00 để tuyển sinh cho khoảng 1.200 ngành; 175 trường sử dụng tổ hợp D01 để tuyển sinh cho khoảng gần 1.270 ngành. Trong khi đó, chỉ có 107 trường dùng C00 để tuyển sinh cho 259 ngành.

“ĐAU ĐẦU” KHI XÉT TỔ HỢP C00

Trong số những ngành KHXH-NV vẫn dùng tổ hợp C00 để tuyển sinh thì các nhóm ngành luật, báo chí – truyền thông, nghiên cứu quốc tế… thường là những ngành ước mơ của TS khối C. Đó cũng là một nguyên nhân khiến dư luận xôn xao khi Trường ĐH KHXH-NV, ĐH Quốc gia Hà Nội không dùng tổ hợp C00 để tuyển sinh cho một loạt ngành “hot” (nhưng nay trường này đã bổ sung tổ hợp C00 để tuyển sinh trở lại).

Dự đoán trước được những phản ứng này, Trường ĐH Luật Hà Nội chưa từng nghĩ tới việc bỏ xét tổ hợp C00 dù đây là tổ hợp khiến nhà trường “đau đầu” trong mỗi mùa xét tuyển. Tiến sĩ Nguyễn Triều Dương, Trưởng phòng Đào tạo, Trường ĐH Luật Hà Nội, chia sẻ: “C00 là một trong 2 tổ hợp truyền thống (tổ hợp còn lại là A00) được Trường ĐH Luật Hà Nội sử dụng để tuyển sinh kể từ những ngày đầu thành lập trường đến nay, khi đó mới chỉ có ngành luật (sau có thêm luật kinh tế). Sau này nhà trường bổ sung các tổ hợp có môn ngoại ngữ (từ D01 đến D06). Nhưng khi mở thêm các ngành luật thương mại quốc tế, ngôn ngữ Anh thì nhà trường không dùng C00 với các ngành mới này, chỉ dùng A00, D01”.

Cũng theo tiến sĩ Nguyễn Triều Dương, khi quyết định giữ nguyên các tổ hợp giống như mọi năm, nhà trường xác định đối mặt với vấn đề xử lý điểm chuẩn trong bối cảnh Bộ GD-ĐT không cho phép chia chỉ tiêu cho từng tổ hợp. Mọi năm, vì được chia chỉ tiêu cho các tổ hợp, khi xét điểm chuẩn, nhà trường chỉ việc lấy từ trên xuống. Năm nào tổ hợp C00 cũng có mức điểm chuẩn cao nhất trong cùng một ngành (dù đây là tổ hợp mà nhà trường ưu tiên chỉ tiêu).

Dự kiến, nhà trường sẽ căn cứ vào kết quả học tập của các nhóm sinh viên theo tổ hợp xét tuyển để đánh giá lượng hóa chất lượng từng nguồn tuyển, từ đó đặt trọng số phù hợp cho từng tổ hợp khi quy đổi điểm chuẩn tương đương.

Tiến sĩ Nguyễn Triều Dương cũng cho biết kết quả đối sánh ban đầu cho thấy nhóm sinh viên khối A (A00, A01), tổ hợp C00, khối D (D01 đến D06) có mặt ở tất cả các mức từ xuất sắc đến trung bình. Tuy nhiên, trong số những sinh viên đạt kết quả học tập loại trung bình và khá thì nhóm sinh viên trúng tuyển bằng tổ hợp C00 chiếm đa số. Số sinh viên đạt kết quả giỏi, xuất sắc nhiều nhất thuộc về các nhóm D01, sau đó đến A01, rồi A00 (số TS trúng tuyển vào trường bằng tổ hợp A00 rất ít), cuối cùng là C00.

Tuy nhiên, rất khó để quy ra tỷ lệ (vì sẽ không chính xác), cũng như khó đưa ra nhận định chính xác khi mà số lượng sinh viên trúng tuyển vào tổ hợp A00 rất ít so với nhóm C00. Đây sẽ là một thách thức cho Trường ĐH Luật Hà Nội trong việc quy đổi tương đương điểm chuẩn sau này vì dữ liệu không đủ lớn nên không tạo được đủ sự tin cậy để quy đổi.

NGUY CƠ “MẮC KẸT”

Theo PGS Trương Đại Lượng, Trường ĐH Văn hóa Hà Nội, những năm trước, khi xác định điểm chuẩn nhà trường thường ưu tiên các tổ hợp khác (trong đó có tổ hợp D01) bằng cách giảm 1 điểm so với tổ hợp C00. Tuy nhiên, kết quả xét tuyển cho thấy chủ yếu TS trúng tuyển vào trường bằng tổ hợp C00, chiếm khoảng 60 – 70%. Năm nay nhà trường vẫn dùng tổ hợp C00 để tuyển sinh như những năm trước, nhưng làm thế nào để kết quả tuyển sinh cân bằng TS của các tổ hợp sẽ là một bài toán nan giải.

Theo tìm hiểu của Thanh Niên, thực tế điểm chuẩn giữa tổ hợp C00 với các tổ hợp còn lại trong cùng một ngành ở một số trường khác cũng giống như trên. Thống kê điểm chuẩn ngành luật (là ngành những năm trước có dùng C00 để xét tuyển) Trường ĐH Luật – ĐH Quốc gia Hà Nội giai đoạn 2020 – 2024 cho thấy điểm chuẩn tổ hợp C00 luôn ở mức cao vượt trội so với các tổ hợp còn lại. Năm 2020, tổ hợp C00 là 27,5; còn A00 và D01 là 24,3 và 24,4. Năm 2021 mức độ chênh gần hơn một chút. Năm 2022, C00 là 28,25; A00 là 24,9. Năm 2023 C00 là 27,5; A00 là 24,35. Năm 2024 C00 là 28,36; A01 là 24,5.

Như bài trước chúng tôi đã phản ánh, một đại diện Trường ĐH KHXH-NV, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết những năm trước, điểm chuẩn vào cùng một ngành của tổ hợp C00 của nhà trường cao hơn tổ hợp khác từ 3 – 3,5 điểm (thang 30). Theo tìm hiểu của chúng tôi, thực tế thì khoảng cách điểm chuẩn giữa tổ hợp C00 với các tổ hợp còn lại (trong cùng một ngành) thậm chí còn xa hơn thế.

Điển hình là năm 2022, một loạt ngành của nhà trường có điểm chuẩn tổ hợp C00 ở mức gần “chạm trần”, 29,95/30 điểm. Trong khi điểm chuẩn các tổ hợp khác chỉ ở mức tốp 2 (24 – 26 điểm) so với mặt bằng điểm chuẩn cả nước năm đó. Cùng một ngành nhưng điểm chuẩn chênh nhau tới 4 – 5 điểm. Tiêu biểu có ngành khoa học quản lý, C00 là 29 điểm, A01 là 25,25 điểm, D04 (văn, toán, tiếng Trung) là 24 điểm, giữa tổ hợp cao nhất với tổ hợp thấp nhất chênh 5 điểm. Hoặc Hàn Quốc học, C00 là 29,95; D02 (toán, văn, tiếng Hàn) 25,55 điểm (chênh 4,4 điểm).

Theo nhiều cán bộ tuyển sinh, mức điểm chuẩn quá cao là một trạng thái tiềm ẩn sự bất công ngay trong một tổ hợp xét tuyển (vào cùng một ngành). Bởi không một ai có thể khẳng định TS được 9,5 điểm giỏi hơn em được 9 điểm; giữa 9,5 với 9,4 điểm càng không thể. Vì vậy sau mốc điểm chuẩn 28 điểm/3 môn là cuộc đua của sự may rủi. Ở mốc điểm chuẩn này, với các tổ hợp khác (A00, A01, D01, B00) thì rất ít ngành của rất ít trường có. Nhưng với tổ hợp C00 thì với rất nhiều trường đó là một mốc vừa phải.

Chẳng hạn năm 2022, Trường ĐH KHXH-NV có 31 mã ngành thì 9 mã ngành có điểm chuẩn C00 từ 29 điểm trở lên. Năm 2024, nhà trường có 26 mã ngành có tuyển tổ hợp C00, thì chỉ có ngành tôn giáo học điểm C00 dưới 27 điểm, còn lại đều trên 27 đến trên 29 điểm (có 3 ngành trên 29 điểm, gồm: quan hệ công chúng 29,1 điểm; Hàn Quốc học 29,05; báo chí 29,03).

Bởi vậy, nói về mùa tuyển sinh khối ngành KHXH-NV năm 2025, cán bộ tuyển sinh một trường ĐH ở Hà Nội đúc kết trong một nhận định ngắn gọn: “Coi như năm nay chấp nhận, như Báo Thanh Niên nói, là có nguy cơ… mắc kẹt”.