Người trưởng thành khỏe mạnh vẫn có nguy cơ mắc viêm não Nhật Bản

BS.CKI Tống Thị Ngọc Cầm, Phó Giám đốc Y khoa miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC khuyến cáo như trên khi nước ta liên tục ghi nhận các ca mắc viêm não Nhật Bản nặng ở người lớn. Như ngày 23/7, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết đang điều trị cho nam thanh niên 17 tuổi, ở Hà Nội bị tổn thương sâu trong mô não và di chứng thần kinh nghiêm trọng, dù đã trải qua hơn một tháng điều trị tích cực.

Tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM cũng ghi nhận 3 bệnh nhân nam gồm 33 tuổi, 26 tuổi và 20 tuổi mắc viêm não Nhật Bản với các biến chứng nặng như liệt tứ chi khó phục hồi, cơ thể suy kiệt, teo cơ, yếu nửa người.

“Từ các ca bệnh này cho thấy, viêm não Nhật Bản có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả người khỏe mạnh”, bác sĩ Cầm khuyến cáo.

Theo bác sĩ Cầm, viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, do virus viêm não Nhật Bản gây nên. Bệnh lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi Culex sau khi chúng đốt các loại chim hoang dã hoặc các loại gia súc như lợn, trâu, bò, ngựa… Theo WHO, người nhiễm virus có thể có triệu chứng không rõ ràng như sốt và đau đầu. Cứ 250 người nhiễm virus sẽ có một người phát triển bệnh nghiêm trọng.

Phần lớn các ca bệnh gặp ở trẻ dưới 15 tuổi, đặc biệt ở nhóm từ 2-6 tuổi, do trẻ chưa có miễn dịch với bệnh, hoặc chưa được chủng ngừa bằng vaccine.

Ở người lớn, tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn, lý do là bệnh thường xảy ra ở khu vực nông thôn và ngoại ô. Người lớn sinh sống ở đây có thể đã có miễn dịch tự nhiên do từng nhiễm virus từ lúc nhỏ. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, việc di chuyển, giao thương, du lịch từ các khu vực diễn ra thường xuyên, khả năng tiếp xúc và mắc bệnh của người lớn sẽ tăng lên. Nếu chưa có miễn dịch, chưa tiêm vaccine hoặc chưa tiêm nhắc lại vaccine, người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Bác sĩ Cầm dẫn chứng một phân tích tổng hợp từ nhiều nghiên cứu ở người lớn mắc viêm não Nhật Bản đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2023), các nhà nghiên cứu nhận thấy, phạm vi, khu vực lây truyền virus bệnh này đã mở rộng với nhiều khu vực lây truyền mới. Khi virus xâm nhập vào các khu vực mới, các trường hợp mắc bệnh ở người lớn thường xảy ra.

Ví dụ như tại Australia trong giai đoạn năm 2021 đến nửa đầu năm 2022 ghi nhận hơn 40 ca mắc viêm não Nhật Bản ở nhiều bang của nước này. Tại nước ta, việc nam thanh niên 17 tuổi, ở Hà Nội vốn khỏe mạnh mắc bệnh, đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho thấy phạm vi khu vực bệnh đã thay đổi.

Khi xâm nhập vào máu, virus viêm não Nhật Bản có thời gian ủ bệnh khoảng 5-14 ngày, thường không có triệu chứng. Khi virus bắt đầu tấn công vào mạch máu não, giống như trẻ, người lớn sẽ có các biểu hiện ban đầu gồm sốt, đau đầu, sau đó lơ mơ, tăng trương lực cơ, gồng cứng cơ, co giật và hôn mê. Dù đây là những triệu chứng điển hình của bệnh, song cần xét nghiệm máu, dịch não tủy, các bác sĩ mới có thể kết luận tác nhân gây bệnh.

Nếu không được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, người bệnh có nguy cơ tử vong lên đến 30%. Những người sống sót có đến 50% gặp phải di chứng nặng nề như: điếc, liệt, rối loạn tâm thần, rối loạn vận động, giảm khả năng giao tiếp, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống, công việc…

Bác sĩ Cầm khuyến cáo, bệnh viêm não Nhật Bản thường ghi nhận nhiều ca mắc vào mùa hè, khoảng từ tháng 4-10, đỉnh điểm là tháng 7 hàng năm. Trong khi bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm vaccine. Việt Nam hiện có ba loại vaccine phòng viêm não Nhật Bản phổ biến trong tiêm chủng mở rộng và dịch vụ, như Jevax (Việt Nam), Jeev (Ấn Độ) và Imojev (Thái Lan). Mỗi loại vaccine có phác đồ và lịch nhắc khác nhau.

Trong đó, vaccine Jevax tiêm cho người từ 12 tháng tuổi. Phác đồ ba mũi cơ bản bao gồm mũi hai cách mũi một từ 1-2 tuần, mũi ba cách mũi hai 1 năm; tiêm nhắc sau mỗi 3 năm.

Vaccine Jeev tiêm cho người từ 12 tháng tuổi đến 49 tuổi. Phác đồ hai mũi cơ bản, tiêm nhắc được khuyến cáo dựa trên tình hình dịch tễ và khuyến cáo của mỗi nước.

Vaccine Imojev tiêm cho người 9 tháng tuổi trở lên. Phác đồ chia theo độ tuổi. Người từ 9 tháng tuổi đến dưới 18 tuổi, tiêm hai mũi cách nhau 1 năm. Người đủ 18 tuổi trở lên, phác đồ tiêm một mũi duy nhất.

Nếu lịch tiêm ba mũi Jevax và thời gian nhắc lại khó tuân thủ, người dân có thể tiêm kết hợp với Imojev, phác đồ được tư vấn cụ thể dựa trên số mũi Jevax đã chủng ngừa.

Ngoài vaccine, mọi người nên phòng bệnh bằng cách tránh để muỗi chích như mặc quần áo dài, ngủ màn ngay cả ban ngày, dọn dẹp vệ sinh chuồng trại, nơi ở sạch sẽ để muỗi không có nơi cư trú. Khi ra đồng, dọn dẹp chuồng trại, cho gia súc gia cầm ăn cần có đồ bảo hộ nhằm tránh muỗi chích. Mọi người cũng cần thường xuyên rửa tay với xà phòng, ăn chín, uống chín. Khi có các triệu chứng như sốt, đau đầu, lơ mơ… cần đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Tuấn An