Khi chính quyền ông Trump quyết áp đặt biện pháp cứng rắn, làn sóng biểu tình có thể trầm trọng hơn ở Los Angeles và thậm chí vượt ra ngoài phạm vi thành phố.
Làn sóng biểu tình ở Los Angeles, bang California, bùng phát cuối tuần qua để phản đối chiến dịch truy quét người nhập cư bất hợp pháp của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE). Cuộc trấn áp nhập cư được mô tả như “chiến dịch quân sự”, khi đặc vụ ICE mang theo vũ khí và trang bị chiến thuật đồng loạt tiến hành các cuộc đột kích để bắt người nhập cư trái phép tại nhiều khu vực ở Los Angeles.
Khi căng thẳng giữa người biểu tình và lực lượng hành pháp liên bang gia tăng, Tổng thống Donald Trump đã quyết định triển khai 700 lính thủy quân lục chiến và 4.000 thành viên Vệ binh Quốc gia đến Los Angeles để hỗ trợ các đặc vụ ICE và ngăn cản biểu tình bạo lực.
Động thái điều động quân đội của chính quyền Tổng thống Donald Trump đang vấp phản ứng gay gắt từ giới lãnh đạo California và người dân địa phương. Đây là lần đầu tiên trong khoảng 60 năm qua, một tổng thống Mỹ điều động Vệ binh Quốc gia và quân đội tới một bang mà không có sự đồng thuận của thống đốc.
Sự xuất hiện của lực lượng Vệ binh Quốc gia mang vũ khí trên đường phố được coi là một trong những lý do khiến tình hình ở Los Angeles càng thêm căng thẳng. Biểu tình ở thành phố đã kéo dài suốt 5 ngày qua và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, bất chấp nỗ lực đối phó của giới chức.
Một chiếc xe bị đốt cháy trong cuộc biểu tình ở Los Angeles, Mỹ ngày 9/6. Ảnh: AP
Động thái điều quân của ông Trump còn châm ngòi một cuộc chiến pháp lý với chính quyền bang California. Thống đốc Gavin Newsom và Tổng chưởng lý California đã đệ đơn kiện, gọi quyết định điều thủy quân lục chiến và lính Vệ binh Quốc gia tới Los Angeles của ông Trump là hành vi lạm quyền và leo thang đối đầu không cần thiết.
Trong thời gian chờ quyết định, bang California ngày 10/6 yêu cầu tòa ra phán quyết ngay lập tức với phạm vi hẹp hơn, gồm ngăn chặn quân đội tham gia những nhiệm vụ như bắt người vi phạm pháp luật, khám xét hoặc truy quét.
Trong khi đó, Tổng thống Mỹ cho rằng Los Angeles đang bị “lực lượng nước ngoài xâm chiếm” nên ông cần triển khai quân đội đến đây để “giải phóng” thành phố. Ông không đề cập cụ thể đến lực lượng nào, nhưng khẳng định không thể để tiếp diễn tình trạng vô pháp luật, vô chính phủ tiếp diễn.
Tuy nhiên, lực lượng thủy quân lục chiến và Vệ binh Quốc gia bị luật pháp Mỹ hạn chế về những gì họ có thể làm để đối phó biểu tình, điều vốn do cơ quan hành pháp xử lý.
Lực lượng quân đội chỉ được trao quyền thực hiện tất cả chức năng của cơ quan thực thi pháp luật, gồm cả bắt giữ người biểu tình, nếu Tổng thống Trump viện dẫn Đạo luật Chống nổi dậy, theo David Janovsky, quyền giám đốc Dự án Hiến pháp tại tổ chức phi lợi nhuận Dự án Giám sát Chính phủ ở Mỹ.
Đạo luật Chống nổi dậy, ra đời năm 1807 và được sửa đổi qua nhiều năm, cho phép Tổng thống có thể bỏ qua quốc hội và triển khai lực lượng vũ trang hoặc Vệ binh Quốc gia trong lãnh thổ Mỹ để trấn áp những cuộc nổi dậy, bạo loạn hoặc tiến hành hoạt động hành pháp như bắt giữ và khám xét.
“Nếu có một cuộc nổi dậy, tôi chắc chắn sẽ viện dẫn nó”, ông Trump ngày 10/3 nói tại Phòng Bầu dục, đề cập tới Đạo luật Chống nổi dậy. “Những gì các bạn thấy vào đêm qua thật tồi tệ và đêm trước cũng thế”.
Khi các cuộc biểu tình tại Los Angeles tăng nhiệt và xuất hiện hành vi bạo lực, cướp bóc tại một số khu vực, khả năng ông Trump kích hoạt Đạo luật Chống nổi dậy để đối phó ngày càng cao. Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo rằng điều này sẽ khiến cuộc khủng hoảng càng trở nên khó lường.
Rachel VanLandingham, đồng phó khoa nghiên cứu tại Trường Luật Southwestern ở Los Angeles kiêm chuyên gia về luật quân sự, cho biết sử dụng binh sĩ quân đội để thực hiện chức năng hành pháp trong các tình huống mà họ vốn không được huấn luyện có thể tiềm ẩn những rủi ro nghiêm trọng.
“Một số thành viên Vệ binh Quốc gia có thể được đào tạo ở mức độ nhất định về thực thi pháp luật, vì họ biết có thể được điều động làm nhiệm vụ đó. Nhưng với thủy quân lục chiến, khóa đào tạo kiểm soát đám đông của họ là trong vùng chiến sự, không phải ở trung tâm Los Angeles và hay để chống lại những người biểu tình”, VanLandingham nói.
Giới quan sát nhận xét việc ông Trump triển khai Vệ binh Quốc gia và thủy quân lục chiến có thể là động thái nhằm “phô trương sức mạnh” để ngăn cản người biểu tình không hành động quá khích hơn. Tuy nhiên, Kyung Lah, bình luận viên của CNN, nhận xét có rất ít bằng chứng cho thấy động thái này giúp dập tắt các cuộc biểu tình và lưu ý rằng nhiều người đã xuống đường sau khi chứng kiến việc chính quyền triển khai vệ binh.
Trong khi đó, chính quyền ông Trump không có dấu hiệu nhượng bộ trước sức ép của người biểu tình, tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch truy quét và trục xuất người nhập cư bất hợp pháp. Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem đăng bài trên mạng xã hội ngày 10/6 rằng “ICE sẽ tiếp tục thực thi pháp luật”.
Các đặc vụ ICE hôm đó cũng đã tiến thành các cuộc đột kích, bắt người nhập cư với sự bảo vệ của các thành viên Vệ binh Quốc gia mang súng trường.
Người biểu tình ném đá, pháo hoa vào xe cảnh sát trên xa lộ 101 gần trung tâm Los Angeles, bang California ngày 8/6. Ảnh: AP
Không ít người lo ngại những động thái cứng rắn như vậy có thể khiến tình hình thêm tồi tệ. Jack Reed, thượng nghị sĩ Dân chủ đại diện cho Rhode Island, tối 9/6 nói rằng ông Trump đã vượt quyền Thống đốc California và Thị trưởng Los Angeles khi triển khai lực lượng quân sự tới thành phố và “hành động chưa từng có này đe dọa biến tình huống căng thẳng thành cuộc khủng hoảng quốc gia”.
Làn sóng phẫn nộ đã lan rộng ra ngoài phạm vi Los Angeles. Nhiều cuộc biểu tình phản đối chiến dịch truy quét nhập cư đã bắt đầu xuất hiện ở các thành phố khác như Austin, thủ đô Washington, San Francisco, Chicago… Giới quan sát cho biết nhiều cuộc biểu tình lớn hơn và kéo dài hơn đã được lên kế hoạch cho những ngày tới, đặc biệt là vào cuối tuần này.
Stephen Collinson, nhà phân tích của CNN, nhận định tương lai cuộc khủng hoảng ở Los Angeles hiện tại có thể phụ thuộc vào việc liệu ông Trump có thực hiện những hành động quyết liệt hơn, như viện dẫn Đạo luật Chống nổi dậy, hay không.
Ông thêm rằng mức độ leo thang của tình hình cũng sẽ phụ thuộc vào sự kiềm chế của người biểu tình trong những ngày tới. Nếu người biểu tình ở Los Angeles có những động thái quá khích hoặc bạo lực, ông Trump sẽ có lý do để tiến hành chiến dịch trấn áp mạnh tay và đẩy mạnh nỗ lực truy bắt, trục xuất người nhập cư.
Tuy nhiên, một điều đáng lo ngại khác là Thống đốc Newsom, người vốn có mối quan hệ căng thẳng với ông Trump, dường như không có động lực để nhượng bộ, khi ông cũng đang nỗ lực củng cố hình ảnh chính trị để ra tranh cử tổng thống năm 2028. Trong 19 tuần qua, bang California của ông Newsom đã đệ trình 24 vụ kiện chống lại chính quyền ông Trump.
“Khi mỗi ngày trôi qua trong cuộc khủng hoảng về trật tự công cộng ở California, các động cơ chính trị có thể khiến tình hình diễn biến theo hướng đối đầu hơn là tìm kiếm giải pháp hòa bình. Nhưng cuối cùng, cuộc khủng hoảng này kết thúc thế nào sẽ phụ thuộc vào ông Trump”, Collinson nhận định.
Thùy Lâm (Theo CNN, AP, Washington Post)