Công ty công nghệ Telexistence đã cung cấp robot cho hơn 300 cửa hàng tiện lợi trên khắp Nhật Bản. Những con robot này được giám sát từ xa bởi đội ngũ nhân viên của Astro Robotics – một công ty khởi nghiệp tại Philippines chuyên cung cấp “nhân lực robot”.
Trong bối cảnh dân số Nhật Bản đang già hóa, việc thuê lao động trực tiếp tại cửa hàng tiện lợi ngày càng khó khăn và tốn kém. Giải pháp mà Telexistence đưa ra là kết hợp công nghệ robot với nhân lực từ xa, nghĩa là robot làm việc ở Nhật, còn người điều khiển lại ngồi tại Philippines.
Công nhân tại Philippines điều khiển robot từ xa (Ảnh: Michael Beltran/Rest of World).
Ông Juan Paolo Villonco, nhà sáng lập Astro Robotics, cho biết: “Ở Nhật, rất khó tìm người làm công việc xếp hàng hóa dù mức lương tối thiểu khá cao. Trong khi đó, ở Philippines, lực lượng lao động trẻ, am hiểu công nghệ và chi phí thấp hơn nhiều”.
Nhờ vậy, mô hình mới này ra đời. Từ các văn phòng ở Manila, nhân viên Philippines điều khiển robot từ xa để sắp xếp hàng hóa tại các cửa hàng tiện lợi Nhật Bản.
Mỗi nhân viên chịu trách nhiệm giám sát robot trong 8 tiếng, điều khiển trung bình 50 lần/ca làm việc. Phần lớn thời gian, robot hoạt động tự động. Chỉ khi xảy ra sự cố như rơi chai nước hay sắp xếp sai vị trí, người điều khiển mới sử dụng kính VR (thực tế ảo) để can thiệp thủ công.
Nhờ mô hình này, nhiều kỹ sư và cử nhân công nghệ thông tin tại Philippines có thêm cơ hội việc làm với mức lương khoảng 250–315 USD/tháng (tương đương 6,5–8,2 triệu đồng). Dù thu nhập không cao, công việc này vẫn được xem là hiện đại, gắn liền với công nghệ tiên tiến và phù hợp với xu thế toàn cầu.
Tuy nhiên, đằng sau cơ hội ấy lại là nỗi lo bị chính công nghệ “nuốt chửng” đối với người lao động. Đến nay, toàn bộ thao tác của người điều khiển robot đang được ghi lại để huấn luyện trí tuệ nhân tạo (AI). Theo Telexistence, dữ liệu này giúp phát triển thế hệ robot tương lai có khả năng tự làm việc mà không cần con người hỗ trợ.
Dự báo đến năm 2030, công việc “chỉ có con người làm được” có xu hướng giảm (Ảnh: Rest of World/World Economic Forum).
Giáo sư Lionel Robert (Đại học Michigan, Mỹ) cảnh báo rằng trước đây, người lao động thường sợ mất việc vì máy móc. Bây giờ, họ lại trở thành người giám sát robot, không khác gì “phiên bản dự phòng” của chính máy móc.
Nhiều nhân viên thừa nhận họ thường xuyên bị chóng mặt do làm việc lâu với thiết bị VR, đồng thời chịu áp lực lớn vì phải xử lý lỗi thật nhanh để không làm gián đoạn hệ thống.
Philippines vốn được xem là trung tâm thuê ngoài dịch vụ công nghệ thông tin của thế giới. Mô hình này càng khiến người lao động phụ thuộc vào các công ty nước ngoài và nhận mức lương thấp hơn nhiều so với ở các quốc gia phát triển.
Ông Jose Mari Lanuza, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Sigla, nhận định các công ty toàn cầu đang tìm kiếm nguồn lao động rẻ, kể cả trong những công việc đòi hỏi kỹ năng cao như vận hành robot hay huấn luyện AI.
Một kỹ sư trẻ làm việc cho công ty công nghệ quốc tế chia sẻ: “Trước đây tôi làm hàng chục tác vụ mỗi ngày, nhưng giờ AI đã thay thế phần lớn. Tôi lo rằng một ngày nào đó họ sẽ nói tôi không còn cần thiết nữa”.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), hơn 40% doanh nghiệp toàn cầu dự báo sẽ cắt giảm lao động do tự động hóa, song đồng thời cũng xuất hiện nhiều công việc mới kết hợp giữa con người và máy móc.
Trường hợp của Philippines là ví dụ điển hình. Công nghệ tạo ra việc làm mới nhưng cũng đang âm thầm thay đổi hoàn toàn bản chất của việc làm. Người lao động vừa là người vận hành, vừa là người “dạy” máy móc thay thế chính mình trong tương lai.