Những khác biệt của Gen Z

Khảo sát của công ty tư vấn thương hiệu BBMG trụ sở New York (Mỹ) cho thấy 78% Gen Z sẵn sàng từ chối công việc nếu doanh nghiệp không tuân thủ chuẩn mực đạo đức hoặc thiếu tôn trọng nhân viên. Ở các nhóm tuổi khác, tỷ lệ này là 35%.

Dữ liệu từ nền tảng tuyển dụng Tallo ghi nhận 67% Gen Z từng chứng kiến phân biệt đối xử hoặc vi phạm nhỏ nơi làm việc. Báo cáo năm 2023 của công ty kiểm toán Deloitte cho thấy 60% Gen Z coi sự đồng cảm từ lãnh đạo là yếu tố quan trọng thứ hai trong công việc. Trong khi đó, các nhà quản lý lớn tuổi, chủ yếu thuộc thế hệ Boomers, chỉ xếp tiêu chí này ở vị trí thứ 5.

Khác biệt thế hệ tiếp tục định hình kỳ vọng văn hóa và cách mỗi nhóm nhìn nhận sự tôn trọng. Những điều Gen Z xem là chuẩn mực ứng xử cơ bản, thế hệ Baby Boomers lại cho là phản ứng thái quá, thường bắt nguồn từ việc các giá trị truyền thống bị đặt lại.

Căng thẳng này sẽ còn kéo dài nếu hai bên không chủ động tìm hiểu và lắng nghe nhau.

Sử dụng ngôn ngữ

Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, 61% người Mỹ độ tuổi 18-29 thoải mái dùng đại từ không phân biệt giới tính so với 48% ở nhóm từ 50 tuổi trở lên. Với Gen Z, việc hỏi đại từ giống như hỏi tên, thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau.

Thế hệ này đề cao trí tuệ cảm xúc và nhận thức xã hội. Họ tránh gọi biệt danh nếu chưa được đồng ý, điều vốn phổ biến ở nhiều người thuộc thế hệ lớn tuổi hơn. Trong môi trường đó, người xung quanh buộc phải chấp nhận biệt danh hoặc dần bị gạt ra khỏi nhóm. Với Gen Z, ngôn ngữ hòa nhập là thói quen hàng ngày.

Nghỉ phép vì sức khỏe tinh thần

Gen Z ưu tiên sức khỏe tinh thần và xem việc nghỉ phép để giảm lo âu là phần thiết yếu của chăm sóc bản thân. Trong khi đó, nhiều người thuộc thế hệ Baby Boomers cho rằng nghỉ vì lý do tinh thần là thiếu trách nhiệm với công việc. Họ chỉ chấp nhận nghỉ khi có vấn đề sức khỏe thể chất rõ ràng, không quen với việc dừng lại để hồi phục cảm xúc.

Đây là một trong những khác biệt khiến Gen Z xem là biểu hiện tôn trọng bản thân, còn thế hệ trước đánh giá là nhạy cảm quá mức.

Khảo sát của TalentLMS và BambooHR, hai nền tảng công nghệ nhân sự tại Mỹ, cho thấy 82% lao động Gen Z mong muốn có ngày nghỉ riêng cho sức khỏe tinh thần, một nửa kỳ vọng được đào tạo về chủ đề này tại nơi làm việc. Họ tìm cách tự bảo vệ trong bối cảnh làm việc nhiều giờ, lương thấp và ít được thấu hiểu.

Không chấp nhận đùa xúc phạm

Thế hệ Baby Boomers lớn lên trong môi trường coi những câu đùa có phần thô là cách kết nối xã hội. Nghiên cứu đăng trên tạp chí PLOS ONE cho thấy nhóm lớn tuổi chấp nhận các trò đùa liên quan đến bản sắc xã hội cao hơn. Với họ, hài hước giúp phá vỡ khoảng cách và làm dịu không khí căng thẳng.

Tuy nhiên, Gen Z chuộng kiểu hài hước nhẹ nhàng, ít dựa vào định kiến xã hội. Sự khác biệt này phản ánh bối cảnh văn hóa và giá trị mà mỗi thế hệ trưởng thành cùng.

Điều này cho thấy hài hước mang tính chủ quan và thay đổi theo thời gian. Những gì khiến Gen Z bật cười hôm nay có thể không còn hiệu quả với thế hệ Gen Alpha hoặc Gen Beta sau này.

Giao tiếp rõ ràng, đặt ranh giới

Theo Hiệp hội Tâm lý học Mỹ, 68% Boomers cho biết gia đình họ hiếm khi nhắc đến cảm xúc cá nhân. Ở thời điểm đó, đặc biệt với nam giới, bày tỏ cảm xúc thường bị xem là yếu đuối.

Khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ) cho thấy chỉ 34% Boomers cảm thấy thoải mái chia sẻ nhu cầu cảm xúc với đồng nghiệp hoặc quản lý, so với 62% ở Gen Z. Sự chênh lệch này phản ánh cách tiếp cận khác biệt giữa hai thế hệ.

Boomers không được dạy cách giao tiếp nhu cầu hoặc đặt ranh giới từ nhỏ, khiến họ gặp khó khăn khi cần bảo vệ bản thân trong môi trường làm việc. Ngược lại, Gen Z trưởng thành trong bối cảnh khuyến khích chia sẻ, coi nói thẳng là cách giao tiếp hiệu quả và trưởng thành. Với họ, việc này giúp tránh hiểu lầm và xung đột.

Sự khác biệt khiến nhiều Boomers thấy bị thách thức khi Gen Z đòi hỏi sự rõ ràng, điều không phổ biến trong văn hóa thời họ.

Nhận diện chênh lệch quyền lực

Các thế hệ lớn tuổi thường khó chấp nhận khi người trẻ không tuân theo trật tự xã hội truyền thống, nhất là trong môi trường công sở. Boomers quen với cấu trúc phân cấp, còn Gen Z đặt câu hỏi về mô hình nơi một số ít được ưu đãi hơn số đông.

Với họ, sự tôn trọng không gắn mặc định với tuổi tác hay chức danh, mà phải đến từ tương tác công bằng. Nếu cảm thấy bị xem nhẹ, họ sẵn sàng rời đi vì hiểu rõ tiêu chuẩn bản thân.

Khảo sát của BBMG, công ty tư vấn thương hiệu tại Mỹ, cho thấy Gen Z ưu tiên đạo đức doanh nghiệp và minh bạch nội bộ. Họ sẵn sàng từ chối công việc nếu cảm thấy công ty thiếu công bằng hoặc không tôn trọng nhân viên.

Tôn trọng quyền riêng tư

Quyền riêng tư là một trong những điều Gen Z xem là sự tôn trọng cơ bản, trong khi nhiều Boomers cho rằng đây là phản ứng quá nhạy, do họ lớn lên trong môi trường thiếu ranh giới cá nhân rõ ràng.

Theo khảo sát năm 2021 của Thorn, tổ chức phi lợi nhuận nghiên cứu bảo vệ trẻ em tại Mỹ, 73% Gen Z mong cha mẹ xin phép trước khi đăng ảnh hoặc thông tin cá nhân lên mạng, nhưng chỉ 34% phụ huynh thực hiện. Sự chênh lệch này cho thấy khoảng cách rõ rệt trong nhận thức về quyền riêng tư số giữa các thế hệ.

Gen Z hiểu rằng việc kiểm soát thông tin cá nhân ảnh hưởng trực tiếp đến cảm giác an toàn và sức khỏe tinh thần. Họ không muốn bị giám sát hay theo dõi, kể cả bởi người thân. Với họ, giữ một phần đời sống riêng tư là quyền chính đáng, không phải hành vi né tránh.

Ngọc Ngân (Theo Yourtango)