Theo BHXH Việt Nam, hưu trí là chế độ quan trọng nhất trong chính sách BHXH. Chế độ hưu trí mới áp dụng từ ngày 1/7/2025 có nhiều thay đổi với những điểm chính yếu sau.
Điều kiện hưởng lương hưu
Theo Luật BHXH 2024 và được Thông tư 12 làm rõ, người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động và có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên.
Năm 2025, tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường là 61 tuổi 3 tháng đối với nam và 56 tuổi 8 tháng đối với nữ. Cứ mỗi năm, tuổi nghỉ hưu của lao động nam tăng thêm 3 tháng và lao động nữ tăng thêm 4 tháng. Lộ trình này hướng tới mức tuổi nghỉ hưu cuối cùng là 62 tuổi với nam (vào năm 2028) và 60 tuổi với nữ (vào năm 2035).
Ngoài ra, Luật và các văn bản hướng dẫn cũng quy định các trường hợp đặc biệt mà người lao động có thể nghỉ hưu sớm 5-10 tuổi so với tuổi quy định trên, thậm chí là nghỉ hưu ngay tại thời điểm đạt đủ điều kiện quy định mà không cần tính đến số tuổi.
Thời điểm hưởng lương hưu
Theo hướng dẫn của Bộ Nội vụ tại Thông tư số 12/2025/TT-BNV, thời điểm bắt đầu hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng người lao động đủ tuổi nghỉ hưu và đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH.
Thời điểm hưởng lương hưu được hướng dẫn chi tiết tại Thông tư số 12/2025/TT-BNV (Ảnh minh họa: Tiến Tuấn).
Thông tư 12 cũng hướng dẫn cách tính thời điểm hưởng lương hưu trong một số trường hợp đặc biệt.
Thứ nhất là đối với trường hợp người lao động đã đủ tuổi nghỉ hưu và đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng vẫn tiếp tục làm việc và đóng BHXH bắt buộc. Khi đó, thời điểm hưởng lương hưu sẽ là tháng liền kề sau tháng chấm dứt hợp đồng lao động hoặc chấm dứt làm việc.
Thứ hai là đối với trường hợp người lao động hưởng lương hưu do suy giảm khả năng lao động. Với trường hợp này, thời điểm hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng có kết luận bị suy giảm khả năng lao động. Nếu kết luận này có trước tháng đủ tuổi nghỉ hưu, thời điểm hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng đủ tuổi nghỉ hưu.
Thứ ba là đối với trường hợp không xác định được ngày, tháng sinh. Với trường hợp này, nếu hồ sơ chỉ ghi năm sinh hoặc tháng và năm sinh thì thời điểm hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định, với ngày sinh được xác định là ngày 1/1 của năm sinh đó.
Mức hưởng lương hưu hằng tháng
Mức lương hưu hằng tháng được tính dựa trên mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH và thời gian đóng BHXH.
Đối với lao động nữ, mức hưởng bằng 45% mức bình quân tiền lương cho 15 năm đóng BHXH, sau đó cứ mỗi năm đóng thêm được tính thêm 2%, tối đa không quá 75%.
Đối với lao động nam, mức hưởng bằng 45% mức bình quân tiền lương cho 20 năm đóng BHXH, sau đó cứ mỗi năm đóng thêm được tính thêm 2%, tối đa không quá 75%. Trường hợp nam giới có thời gian đóng từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, mức hưởng là 40% cho 15 năm, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng tính thêm 1%.
Khi người lao động nghỉ hưu sớm, hưởng lương hưu sớm do suy giảm khả năng lao động thì mức hưởng được tính như trên, sau đó cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định thì giảm 2%. Nếu thời gian nghỉ hưu trước tuổi dưới 6 tháng thì không giảm, từ đủ 6 tháng đến dưới 12 tháng thì giảm 1%.
Nếu nghỉ hưu sớm vì suy giảm khả năng lao động, người lao động sẽ bị trừ 2% mức hưởng lương hưu cho mỗi năm nghỉ hưu sớm (Ảnh minh họa: Sơn Nguyễn).
Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu
Ngoài lương hưu hằng tháng, người lao động còn có thể được hưởng trợ cấp một lần khi nghỉ hưu nếu có thời gian đóng BHXH vượt quy định. Đối với lao động nam là đóng cao hơn 35 năm. Đối với lao động nữ là đóng cao hơn 30 năm.
Cứ mỗi năm đóng cao hơn quy định (trước thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu) thì mức hưởng trợ cấp một lần được tính bằng 0,5 lần mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Cứ mỗi năm đóng cao hơn quy định (kể từ sau thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu, nếu vẫn tiếp tục đóng) thì mức hưởng trợ cấp một lần được tính bằng 2 lần mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Chế độ BHXH một lần
Người lao động có thể lựa chọn hưởng BHXH một lần thay vì lương hưu nếu thuộc một trong sáu trường hợp sau:
Thứ nhất, chưa đủ 15 năm đóng BHXH khi đủ tuổi hưởng lương hưu.
Thứ hai, ra nước ngoài để định cư.
Thứ ba, mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS.
Thứ tư, suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên hoặc người khuyết tật đặc biệt nặng.
Thứ năm, có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025 và đóng BHXH chưa đủ 20 năm, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
Thứ sáu, đối với quân nhân, công an, cơ yếu, dân quân thường trực khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và không đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Mức hưởng trợ cấp một lần được tính theo số năm đã đóng và mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Đối với những năm đóng BHXH trước năm 2014 thì được tính bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương đóng BHXH cho mỗi năm.
Đối với những năm đóng BHXH từ năm 2014 trở đi thì được tính bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương đóng BHXH cho mỗi năm.
Trường hợp người hưởng BHXH một lần mà thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng bằng số tiền đã đóng nhưng không quá 2 tháng mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.