Căng thẳng Ấn Độ – Pakistan leo thang thành xung đột, nhưng hai bên vẫn có nhiều yếu tố để ngăn tình hình bùng phát thành chiến tranh tổng lực.
Ấn Độ rạng sáng 7/5 phóng tên lửa vào 9 địa điểm ở Pakistan và vùng lãnh thổ do Pakistan kiểm soát ở Kashmir nhằm đáp trả vụ xả súng khiến 26 khách du lịch thiệt mạng ở Pahalgam thuộc Jammu và Kashmir hai tuần trước.
Ấn Độ cho biết mục tiêu không kích là những cơ sở mà các “nhóm khủng bố” đã sử dụng để thực hiện vụ tấn công vào Pahalgam. Bộ Quốc phòng Ấn Độ khẳng định đây là chiến dịch “có trọng tâm, tính toán, không leo thang”, đảm bảo không gây ảnh hưởng dù là nhỏ nhất đến dân thường.
Trong khi đó, Pakistan cho biết ít nhất 31 dân thường đã thiệt mạng, 46 người bị thương trong các đợt không kích và pháo kích của Ấn Độ qua biên giới, cáo buộc New Delhi “thổi bùng ngọn lửa tại khu vực”. Bộ Quốc phòng Pakistan tuyên bố đã hạ 6 phi cơ quân sự Ấn Độ, tuyên bố sẽ buộc New Delhi phải trả giá cho sai lầm.
Đây không phải lần đầu tiên Ấn Độ và Pakistan xảy ra xung đột liên quan vùng tranh chấp Kashmir, một “thùng thuốc súng” có thể bùng nổ bất cứ lúc nào. Nhưng dù căng thẳng, hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân này vẫn có những yếu tố để đôi bên kiểm soát tình hình, tránh leo thang thành chiến tranh toàn diện.
“Cách Ấn Độ phản ứng, cả bằng lời nói và văn bản, đều nhấn mạnh vào luận điểm các đợt tấn công là phù hợp”, Harsh Pant, nhà phân tích tại viện chính sách Observer Research Foundation, trụ sở New Delhi, nói với Breaking Defense. “Họ tuyên bố các đòn đánh rất cụ thể và chính xác, không nhằm vào cơ sở quân sự Pakistan”.
Binh sĩ Ấn Độ tại thành phố Srinagar, vùng Kashmir ngày 7/5. Ảnh: AFP
Từ khi thực dân Anh tháng 8/1947 chia Ấn Độ thuộc Anh thành Pakistan với đa số người Hồi giáo và Ấn Độ với đa số người Hindu giáo, hai nước đã nhiều lần xảy ra xung đột vũ trang vào năm 1947, 1965, 1971 và 1999, cũng như tiến hành các cuộc tập kích qua biên giới vào năm 2016 và 2019.
Đa số những lần khủng hoảng đều liên quan Kashmir, khu vực rộng 222.200 km2, trải dài trên dãy Himalaya. Chúng không lan rộng và biến thành chiến tranh tổng lực giữa hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, mà nhanh chóng được đàm phán và dàn xếp.
“Các cuộc xung đột này vẫn nằm trong giới hạn vì họ đều hiểu rõ đối phương cũng có vũ khí hạt nhân và leo thang thành chiến tranh toàn diện sẽ rất nguy hiểm. Điều này phần nào khiến mỗi bên phải có sự kiểm soát, hoặc ít nhất là thận trọng nhất định”, Ian Hall, giáo sư về quan hệ quốc tế Đại học Griffith, Australia nói với Conversation.
Ấn Độ được cho là sở hữu 172 đầu đạn hạt nhân, trong khi Pakistan có 170 đầu đạn tương tự.
“Tôi không cho rằng một cuộc chiến tổng lực giữa Ấn Độ và Pakistan sẽ xảy ra”, Imtiaz Gul, giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu An ninh, trụ sở Islamabad, trả lời DW. “Năng lực hạt nhân của hai nước là biện pháp răn đe kịch bản này”.
Các đòn đáp trả lẫn nhau lần này vẫn được tính toán kỹ lưỡng. Ấn Độ không kích sâu hơn, vào nhiều mục tiêu trong lãnh thổ Pakistan hơn, nhưng New Delhi tuyên bố các động thái quân sự “tập trung và chính xác, theo hướng không mang bản chất leo thang căng thẳng”. Các phi cơ tham gia chiến dịch chỉ hoạt động trong không phận Ấn Độ.
Về phía Pakistan, giới chức quân sự và dân sự đang mô tả các diễn biến theo hướng “một chiến thắng lớn”, tuyên bố Islamabad đã hạ tổng cộng 5 tiêm kích và một máy bay không người lái của đối phương. Các lực lượng Pakistan cũng chỉ nhắm mục tiêu phi cơ Ấn Độ sau khi đối phương khai hỏa.
Năm 2016, binh sĩ Ấn Độ vượt Đường Kiểm soát sang Pakistan để tấn công “phần tử khủng bố”, sau khi các tay súng có liên hệ với một nhóm vũ trang ở Pakistan tấn công doanh trại quân đội Ấn Độ ở Kashmir làm 19 binh sĩ thiệt mạng. Năm 2019, Ấn Độ không kích “một vị trí phiến quân” tại Pakistan, đáp trả vụ đánh bom tự sát ở Kashmir khiến 40 cảnh sát Ấn Độ thiệt mạng.
Trong các lần đó, Ấn Độ đều tuyên bố đã trả đũa thành công. Pakistan lần đầu bác thông tin Ấn Độ tấn công qua biên giới, lần hai nói New Delhi không đánh trúng vị trí nào.
Do đó, Ấn Độ và Pakistan giờ đây đều có cơ hội cùng tuyên bố chiến thắng và xuống thang căng thẳng. New Delhi bị bắn rơi nhiều máy bay, nhưng vẫn có thể diễn giải rằng họ đã trả đũa thành công cho thảm kịch Pahalgam. Pakistan có thể tuyên bố khôi phục răn đe chiến lược khi hạ 5 phi cơ Ấn Độ và bảo lưu quyền đáp trả.
“Nếu quyết tâm leo thang căng thẳng hơn nữa, Pakistan sẽ phải chịu phần lớn trách nhiệm vì dẫn đến một cuộc chiến không cần thiết”, Washington Post bình luận.
Các khu vực mà Ấn Độ tập kích trong chiến dịch Sindoor. Đồ họa: X/detresfa
Theo giới quan sát, một số tín hiệu cho thấy tình hình đang diễn biến theo hướng này. Bộ trưởng Quốc phòng Pakistan Khawaja Asif ngày 7/5 nói “nếu Ấn Độ xuống thang, chúng tôi chắc chắn sẽ chấm dứt chuyện này”. Pakistan đêm cùng ngày thông báo mở lại không phận.
“Cả Ấn Độ lẫn Pakistan đều không có lợi nếu leo thang hơn nữa. Quân đội hai bên đều hiểu rõ năng lực và học thuyết quân sự của nhau, giúp hạn chế leo thang ngoài ý muốn”, theo Kim Heriot-Darragh, nhà nghiên cứu tại Viện Ấn Độ, Đại học Melbourne, Australia.
Tuy nhiên, bà Heriot-Darragh cảnh báo những xung đột như vậy thường diễn biến rất nhanh, tiềm ẩn nhiều nguy cơ tính toán sai lầm từ các động thái trên thực địa, nên cộng đồng quốc tế không nên chủ quan. Ian Chong, nhà phân tích tại Singapore, chung quan điểm.
“Ấn Độ và Pakistan có nhiều kinh nghiệm trong kiểm soát căng thẳng, nhưng mỗi tình huống mỗi khác”, Chong bình luận. Điều đó đồng nghĩa hai nước sẽ cần có áp lực từ bên ngoài “để tránh tình hình vượt tầm kiểm soát”, đặc biệt là khi họ đều có “sự ủng hộ trong nước để thể hiện sự cứng rắn với nhau”.
Ngay sau khi Ấn Độ không kích vào Pakistan, nhiều nước và tổ chức quốc tế bày tỏ lo ngại, kêu gọi hai bên kiềm chế và tìm giải pháp ngoại giao.
Xe tải vận chuyển một xe tăng tới thành phố Muridke, Pakistan ngày 7/5. Ảnh: AFP
Muhammad Saeed, cựu tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan, nói nước này và Ấn Độ sẽ cần các cường quốc hỗ trợ trong nỗ lực xoa dịu căng thẳng. Nếu các cường quốc không gây sức ép buộc hai bên ngồi vào bàn đối thoại, “chúng ta đang tự đẩy mình vào một cuộc khủng hoảng lặp đi lặp lại”.
“Cộng đồng quốc tế phải hiểu rằng dù họ có bị phân tâm bởi chiến sự ở Ukraine hay nơi khác, đây vẫn là một cuộc khủng hoảng âm ỉ với những hệ quả lớn tiềm ẩn”, ông Saeed nói. “Chuyện gì sẽ xảy ra nếu khu vực này leo thang thành một cuộc chiến tranh mà không có các khuôn khổ kiểm soát?”
Như Tâm (Theo Economic Times, Washington Post, Breaking Defense)