Nỗi buồn của những nhà vô địch

Từ quá khứ đến hiện tại, thể thao Việt Nam không thiếu những câu chuyện VĐV đứng trên đỉnh cao danh vọng, nhưng sau khi giải nghệ lại sống chật vật, khó khăn, khiến người hâm mộ không khỏi xót xa. Từng có chuyện những nữ tuyển thủ Việt Nam vừa vô địch SEA Games, đã trở về cùng bố mẹ ra chợ bán hàng, hay có VĐV đạt đến đẳng cấp Đông Nam Á hay châu Á, cũng phải làm thêm kiếm sống như làm shipper (người giao hàng), bán hàng online, dạy thêm… Hay trước đây, một nhà vô địch quốc gia phải đi làm tạp vụ, bán vé, lau dọn nhà thi đấu để tìm từng đồng bạc lẻ sống qua ngày. Tất cả đã nói lên một thực tế, VĐV tài năng khi ở trên đỉnh cao vinh quang có thể giành nhiều thành tích xuất sắc cho Tổ quốc nhưng không phải VĐV nào cũng có được một tương lai ổn định sau khi giã từ sự nghiệp.

Ảnh: Tư liệu

Điều đáng nói ở chỗ, thể thao không nằm trong nhóm nghề có mức thu nhập cao của xã hội. Trước khi giải nghệ, VĐV được hưởng chế độ đãi ngộ khá khiêm tốn. Theo Nghị định số 152/2018/NĐ-CP, VĐV ở cấp độ đội tuyển quốc gia hưởng chế độ 270.000 đồng/ngày, trong khi chế độ cho VĐV trẻ là 215.000 đồng/ngày. Tính ra, thu nhập trung bình hàng tháng của một VĐV vào khoảng 8 triệu đồng, còn VĐV trẻ chỉ khoảng 6,45 triệu đồng. Đó là thu nhập khi VĐV được triệu tập vào đội tuyển quốc gia hay đội tuyển trẻ quốc gia. Còn VĐV ở các địa phương, theo quy định chung của nhà nước, mức lương cũng khá thấp. Địa phương nào có ngân sách tốt, sẽ cho VĐV được hưởng thêm một số khoản phụ cấp khác, nhưng nhìn chung, không thể giúp cho VĐV giàu được vì nghề. Cuộc sống của VĐV khi còn trên đỉnh cao sự nghiệp cũng khá chật vật, nói gì đến việc tích lũy cho tương lai sau này. Nếu VĐV đoạt huy chương ở các cấp độ (khu vực, châu Á, thế giới), sẽ được nhận khoản thưởng tùy theo thành tích, nhưng khoản thưởng này cũng chỉ bù đắp phần nào công sức VĐV bỏ ra, chứ chưa đủ để giúp VĐV trở nên giàu có.

Báo cáo của Cục TDTT Việt Nam ghi rõ, so với mặt bằng chung, về tiền lương và thu nhập, mức lương của VĐV, HLV ở Việt Nam đang ở mức thấp. Chính sách tiền lương đối với VĐV còn nhiều hạn chế, bất cập, đó là chưa tính đến chính sách lương, phụ cấp nghề nghiệp đặc thù trong lĩnh vực thể thao, chưa phù hợp với thực tiễn, thiếu cơ chế, chính sách đãi ngộ một cách chuyên biệt để thu hút nhân tài.

Thu nhập thấp khiến VĐV gặp hai hệ lụy. Thứ nhất, khó tập trung hoàn toàn cho việc thi đấu, mà phải làm thêm nhiều công việc khác để duy trì đam mê. Tuy nhiên, không phải môn thể thao nào cũng cho phép VĐV có thời gian kiếm thêm thu nhập. Có những môn đòi hỏi tập trung liên tục, dài hạn như bóng đá, VĐV phải dốc toàn lực, dẫn đến không còn thời gian, cơ hội để làm việc khác. Bởi vậy mà, đã có những nữ cầu thủ bỏ nghề đi làm công nhân, hoặc xuất khẩu lao động… vì ít nhất đồng lương từ những nghề khác còn nhỉnh hơn, hoặc nếu bằng, thì cũng mang lại tương lai đỡ bấp bênh hơn.

Ảnh: Ngọc Dương

Thứ hai, nguồn tiền ít ỏi cả về thu nhập lẫn thưởng từ thể thao khiến rất ít VĐV có thể tích lũy số vốn đủ lớn để chuyển nghề sau khi giải nghệ. Những VĐV chịu khó tiết kiệm, có nền tảng gia đình tốt hoặc đạt nhiều tiền thưởng có thể đủ tiền mở phòng tập, quán ăn, quán cà phê, kinh doanh buôn bán hoặc xây dựng thương hiệu riêng.

Dù vậy, không phải ai cũng “xuôi chèo mát mái” sau khi giải nghệ. Một VĐV chia sẻ, do dinh dưỡng từ bếp ăn không đủ, chẳng thiếu người phải dùng tiền lương, tiền ăn hàng tháng để đặt đồ ăn, thực phẩm chức năng từ bên ngoài vào mới có thể đảm bảo dinh dưỡng. Một chi tiết nhỏ, nhưng cho thấy cái khổ của VĐV: ai cũng muốn chắt chiu, tiết kiệm từng đồng với vốn thu nhập eo hẹp, song nếu chắt chiu quá thì… thiệt thân, ảnh hưởng thành tích thi đấu, tiền thưởng lại giảm xuống.

Ảnh: CLB THÁI NGUYÊN

Cục TDTT Việt Nam nêu rõ vấn đề: Tuy loại hình lao động đặc biệt, nhưng nếu xét về tuổi nghề thì VĐV thể thao được xếp vào một trong số những nghề nghiệp mà người lao động có tuổi nghề ngắn nhất. Tính trung bình, sự nghiệp thi đấu của một VĐV thể thao chỉ kéo dài từ 10 đến 15 năm, tùy theo đặc thù từng môn thể thao. Phần lớn các VĐV thường kết thúc sự nghiệp ở độ tuổi từ 25 đến 30 tuổi, ở thời điểm mà thể lực có dấu hiệu đi xuống.

Với đặc thù thời gian lao động của VĐV như vậy, thực tế cho thấy sau một thời gian phấn đấu, cống hiến, phần lớn các VĐV khi chia tay với thể thao sẽ phải bắt đầu một công việc khác từ vạch xuất phát để tiếp tục cuộc sống. Trong khi đó, các chế độ đãi ngộ, chính sách đặc thù như chế độ tiền công, tiền thưởng, chăm lo cho VĐV trong thời gian thi đấu và khi hết tuổi đạt thành tích còn nhiều bất cập, chưa phù hợp dẫn đến bản thân VĐV, gia đình và dư luận xã hội chưa yên tâm, chưa xem thể thao là một nghề nghiệp.

ẢNH: LIÊN ĐOÀN CỬ TẠ VIỆT NAM

Và, nỗi buồn của nhiều VĐV sau khi giải nghệ không chỉ dừng lại là thiếu tiền, mà còn là thiếu kiến thức, dẫn đến hao hụt nền tảng vững vàng để cạnh tranh trên thị trường lao động và định hướng con đường đúng đắn cho tương lai. 

(còn tiếp)