Câu chuyện nhạc sĩ Trần Tiến cứ hát ba bài ”Mẹ tôi”, ”Chị tôi”, ”Quê nhà” là khóc được kể trong sách “Hồi ức Thế Hùng”.
Chuyện về những gương mặt nổi tiếng của làng văn học, âm nhạc như nhà văn Nguyễn Tuân, Kim Lân, nhạc sĩ Văn Cao, Trịnh Công Sơn được tác giả kể ở phần hai – Hồi ức về những cây cao bóng cả và những bạn bè tài năng. Trong loạt bài viết, tác giả lồng ghép các bài thơ, ảnh chụp cùng nhân vật để minh họa. Đôi khi ông đính kèm những bài phỏng vấn mà mình thực hiện vào giai đoạn là phóng viên tuần báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam.
Ở lời giới thiệu, ông Thế Hùng cho hay: “Tôi đã dốc hết gan ruột trong 400 ngày đêm để khắc vào tấm ‘bia’ này 56 chân dung những người tài của đất nước trên nhiều lĩnh vực – họ là các văn nghệ sĩ, nhà khoa học, doanh nhân mà tôi thân quen – để lưu lại cho hậu thế”.
Ấn phẩm hơn 400 trang, do Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành. Ảnh: Phương Linh
Tản mạn về nhà thơ Nguyễn Duy – người bạn thân trong nhóm tuổi Đinh Hợi (1947), tác giả viết: ”Với tôi, Duy chưa phải là thần đồng như Trần Đăng Khoa nhưng là nhà thơ lớn với sức ảnh hưởng cũng lớn. Thơ Duy mang tính thời đại, tầm quốc gia dân tộc”. Thế Hùng nhớ năm 1987, nhà văn Nguyên Ngọc – tổng biên tập tuần báo Văn nghệ – đề bạt Nguyễn Duy làm trưởng đại diện báo. Năm 1997, nhà thơ tuyên bố gác bút tập trung làm lịch thơ, in trên các chất liệu chân quê như giấy dó, bao tải.
”Cậy thơ mình hay và chụp ảnh giỏi, con trai là họa sĩ đồ họa, thế là thiết kế, in, giao phát hành. Duy đại thắng liên tiếp năm vụ lịch thơ. Duy là người đầu tiên làm bộ lịch thơ khổng lồ 109×79 cm chấn động thương trường lịch”, tác giả viết. Theo tác giả Thế Hùng, trí tuệ đã cho nhà thơ Nguyễn Duy nhiều tiền, để nhà thơ từng nói: ”Tôi luôn luôn không có tiền nhưng cần tiền thì có”.
Trong bài Trịnh Công Sơn “Em kính trọng anh”, tác giả bày tỏ sự ngưỡng mộ với tài năng, đạo đức của nhạc sĩ: ”Em trọng anh bởi những hành xử: Anh đã lau hai bàn tay thật kỹ, thật sạch vào áo trước khi bắt tay thiên tài Văn Cao. Năm 1995, nghe tin Văn Cao mất, anh vội vàng bay ra trước lễ viếng một ngày. Anh cứ ôm lấy cô Thúy Băng, vợ bác Văn Cao mà khóc trước linh cữu thiên tài. Nước mắt của một người tình nghĩa và tử tế. Hình ảnh ấy, không bao giờ em quên. Em cảm mến tài anh, tình anh, thích nghe nhạc anh, không phải để thư giãn mà để nghiên cứu học tập khúc thức, nghệ thuật phát triển giai điệu và ca từ”.
Tác giả cho biết giữa mình và cố nhạc sĩ có nhiều điểm chung, đều là nhà giáo, làm thơ, viết nhạc và có những mối quan hệ thân giống nhau. Do quý mến Trịnh Công Sơn, Thế Hùng yêu vùng đất Huế – quê hương của đàn anh. Ông dạy triết học, mỹ học nên hay quan tâm đến ca từ triết lý, nhân văn mà Trịnh Công Sơn sáng tác, như ”Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau”, ”Bao nhiêu năm làm kiếp con người, chợt một chiều tóc trắng như vôi”.
Trong những kỷ niệm về ”gã du ca” , Thế Hùng nhớ nhạc sĩ bình thường ”đàn ông, ngầu” nhưng hễ hát ba bài Mẹ tôi, Chị tôi, Quê nhà là khóc. Có lần, nhạc sĩ nói: ”Hùng yêu cầu bài gì Tiến cũng hát. Nhưng ba bài ấy thì không nhé. Sợ lắm, vì cứ hát là khóc, khóc nhè”. Theo tác giả, đời bạn mình lắm truân chuyên, song ”số Tiến cao lắm nên thần chết chịu thua”. Mấy năm trước, nhạc sĩ trải qua 30 lần xạ trị, thính lực kém dần, còn một tai cũng hỏng nốt. Tuy nhiên trong khoảnh khắc sinh tử cận kề, ông vẫn cố thu âm bài Không gục ngã, là nguồn sức mạnh giúp ông kiên cường hơn.
Những buổi gặp nhạc sĩ Trần Tiến, tiến sĩ Thế Hùng và nhà sử học Dương Trung Quốc luôn tranh thủ ghi âm lời kể, quay chụp hình ảnh của bạn. ”Đây là tư liệu vàng để lại cho hậu thế nên dù bị Tiến quát nhưng hai tôi miệng thì nói không, tay vẫn quay. Tiến quát, không được chụp. Quốc cãi: ‘Tớ làm sử’. Hùng chối bay, tớ có chụp đâu mà kỳ thực vẫn ghi âm mà Tiến ta không biết”, tác giả viết.
Thế Hùng bên nhạc sĩ Trần Tiến. Ảnh: Sách ”Hồi ức Thế Hùng”
Tác giả dành một chương – Quê nhà tôi ơi – để ôn lại kỷ niệm từ thuở nhỏ đến nay. Ngày bé, cứ tan trường, ông lại đi bộ vòng ra phố Cửa Bắc đến Nhà máy nước số 40 Yên Phụ bới thùng rác kim loại, nhặt phoi đồng gom lại bán, lấy tiền mua sách. ”Chữ trong các cuốn sách tôi đọc cứ chạy dần vào tôi, cho tôi kiến thức, hình thành một đường mòn văn học để hôm nay tôi làm thơ, viết văn, viết ca khúc”, ông nhớ lại.
Tuổi trẻ của Thế Hùng gặp nhiều vất vả. Năm 1971, tiến sĩ có con gái đầu lòng. Lúc này, vợ ông mới ra trường, gia đình ba người phụ thuộc vào khoản lương của tiến sĩ. Ông làm đủ nghề như chở bỏng thuê từ Hà Nội về chợ Phúc Yên bán, chăn nuôi và trồng các loại rau khoai, rau muống, bí bầu. Có mùa đông, do túng quẫn, ông đành cởi chiếc áo len để bán, lấy tiền đong gạo.
Ngẫm lại, ông thấy ”qua cái thời cơ cực ấy mới nên người hôm nay”. Hiện ở tuổi xưa nay hiếm, tiến sĩ an lòng vì con gái trách nhiệm, hiếu nghĩa, bản thân ông minh mẫn, không bệnh tật, tinh thần thanh thản. Ngoài ra, ông vẫn giữ được ngọn lửa đam mê viết, vẽ. Sách Hồi ức Thế Hùng được ông hoàn thành trong hơn một năm, 4h mỗi ngày đều thức dậy làm việc.
Tiến sĩ Thế Hùng (phải) và nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên tại sự kiện ra mắt hồi ký. Ảnh: Phương Linh
Tại buổi ra mắt sách hôm 28/6, nhiều bạn cùng thời của Thế Hùng nhận định chung về ông là con người đa tài, có tinh thần lao động hăng say. Nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết trong nhà ông treo bức sơn mài vẽ sen của bạn hơn 30 năm nay để tự nhắc ”trong nhiều bạn bè của mình có một Thế Hùng đáng nể như thế”.
Tiến sĩ Mỹ học Phạm Thế Hùng, 78 tuổi, sinh tại Ninh Bình, từng giảng dạy tại 11 trường đại học. Ông là diễn giả của hơn 1.500 cuộc nói chuyện về văn hóa, giáo dục, kỹ năng sống, hội viên đồng thời của Hội Nhà văn, Hội Nhạc sĩ, Hội Mỹ thuật Việt Nam. Trong sự nghiệp, ông sáng tác 500 bài thơ, 500 bức tranh, 150 ca khúc, viết khoảng 200 bài báo phê bình âm nhạc, hội họa, nhiếp ảnh.
Tháng 7/2022, Thế Hùng giới thiệu 75 tác phẩm trong Triển lãm tranh lần thứ hai. Tháng 8 cùng năm, ông tổ chức Tọa đàm thơ – nhạc – họa Thế Hùng và ra mắt Tuyển tập Thế Hùng 2, với các bài thơ, nhạc, họa, bình luận nghệ thuật.
Phương Linh