Tập luyện thể thao quá mức và cái kết…

Sau 2 tháng tập luyện thể thao lại… tăng cân

Nguyễn Minh Duy (26 tuổi, ngụ ở 783 Cách Mạng Tháng 8, Q.10, TP.HCM), chia sẻ: “Tôi đi làm 8 tiếng, buổi sáng dậy sớm tập gym 2 tiếng, buổi chiều chạy bộ thêm 2 tiếng nữa. Có hôm mệt lả người nhưng vẫn cố. Tôi nghĩ phải nỗ lực tập luyện thể thao nhiều như vậy thì bản thân mới khỏe hơn. Nhưng gần đây tôi hay chóng mặt, buồn nôn, bác sĩ nói có dấu hiệu rối loạn điện giải và tụt huyết áp do vận động quá mức”.

Câu chuyện của Duy không phải cá biệt. Trên các hội nhóm fitness (dành cho những người trẻ thích thể dục thể chất), nhiều thành viên thường khoe thành tích tập luyện thể thao: chạy 20 km mỗi ngày, tập HIIT (bài tập cường độ cao ngắt quãng) 1,5 tiếng/buổi, lịch tập 7 ngày/tuần không nghỉ…

Trần Thị Quỳnh Như, sinh viên Trường ĐH Sài Gòn, kể: “Em đăng ký lớp cardio 5 buổi/tuần, mỗi buổi hơn 1 tiếng, kết hợp thêm yoga, ăn kiêng nghiêm ngặt. Nhưng sau 2 tháng lại tăng cân, dễ cáu gắt và rối loạn giấc ngủ. Đi khám mới biết cơ thể em đang bị stress nặng vì tập sai cách”.

Lê Đình Trọng (28 tuổi, làm việc tại 127 Lê Văn Chí, TP.Thủ Đức, TP.HCM), nói: “Tôi tập gym 6 buổi/tuần, mỗi buổi 90 phút. Tôi cũng chơi pickleball hầu như mỗi ngày, đặc biệt vào cuối tuần thường chơi 5, 6 tiếng/ngày. Tôi không ăn đường, không ăn tinh bột. Nhưng 3 tháng rồi cân nặng vẫn không giảm, người vẫn uể oải. Có lúc còn bị chuột rút giữa đêm”.

Trọng thắc mắc: “Tôi không hiểu vì sao vận động nhiều, tập luyện thể thao nhiều nhưng cơ thể vẫn… không khỏe?”.

Theo chuyên gia lĩnh vực thể hình và sức khỏe Đỗ Mạnh Khôi (làm việc tại CLB Push Fitness & Yoga Vinhomes Grand Park TP.Thủ Đức, TP.HCM), tinh thần nghiêm túc tập luyện là điều đáng khen, nhưng đằng sau đó là những rủi ro không được lường trước.

Huấn luyện viên cá nhân này nói: “Tập luyện thể thao không điều độ sẽ dẫn đến lợi bất cập hại. Việc tập luyện quá sức hoặc sai phương pháp có thể gây ra hàng loạt hệ lụy. Như khi tập quá nhiều, cơ thể không đủ thời gian hồi phục, dễ dẫn đến viêm cơ, rách cơ, chấn thương khớp, hoặc suy giảm miễn dịch. Ngoài ra, stress thể chất kéo dài cũng ảnh hưởng đến tâm lý và nội tiết, gây rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi mãn tính, thậm chí phản tác dụng giảm cân…”.

Cũng theo anh Khôi: “Vận động thể chất ở mức vừa phải giúp giảm nguy cơ tử vong sớm đến 30%. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc hiểu sai về khái niệm “tập luyện thể thao hiệu quả”, người trẻ có thể vô tình hại chính sức khỏe của mình”.

Vừa đủ, đều đặn, đúng cách

Theo bác sĩ Dương Nguyên Hiền, làm việc tại Bệnh viện Columbia Asia Bình Dương (tỉnh Bình Dương): “Có nhiều người tập luyện thể thao chăm chỉ nhưng sai cách. Họ không kiểm tra thể trạng, không lắng nghe dấu hiệu mệt mỏi của cơ thể, không phân bổ các nhóm cơ và thời gian nghỉ hợp lý. Có người tập khi bụng đói hoặc sau bữa ăn no, có người không khởi động trước khi vận động mạnh… Những điều này khiến việc tập luyện thể thao không mang lại hiệu quả như mong muốn, thậm chí gây tổn thương lâu dài”.

Bác sĩ Hiền cho rằng “bộ ba vàng trong tập luyện thể thao” đó là: vừa đủ, đều đặn, đúng cách. “Thay vì hỏi “tập bao nhiêu tiếng đồng hồ là đủ?”, hãy hỏi “tập thế nào là đúng?”. Tập luyện thể thao cần cá nhân hóa, tùy theo độ tuổi, thể trạng, mục tiêu (giảm cân, tăng cơ, tăng sức bền…). Nhưng nhìn chung, nguyên tắc là vừa đủ, đều đặn và đúng cách”, bác sĩ Hiền nói thêm.

Bác sĩ Hiền cũng cho biết: “Với người trưởng thành khỏe mạnh, khuyến nghị nên vận động thể lực cường độ vừa phải ít nhất 150 – 300 phút/tuần (tức khoảng 30 – 45 phút/ngày). Nếu có thể duy trì được từ 45 – 60 phút/ngày, tập 5 ngày/tuần là lý tưởng. Tuy nhiên, cần có ít nhất 1 – 2 ngày nghỉ để cơ thể phục hồi”.

Chuyên gia lĩnh vực thể hình và sức khỏe Đỗ Mạnh Khôi hướng dẫn cách tập luyện thể thao đúng cách, đó là: “Cần bắt đầu với khởi động kỹ để làm nóng các nhóm cơ. Phải biết lắng nghe cơ thể. Nếu cảm thấy quá mệt, chóng mặt, đau tức ngực, cần dừng lại. Cần kết hợp chế độ ăn, nghỉ ngơi và giấc ngủ hợp lý”.

Anh Khôi cho rằng không thể phủ nhận lợi ích to lớn của thể thao đối với sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Tuy nhiên, thể thao như một vị thuốc quý, cần được “dùng đúng liều”. Nếu lạm dụng, hoặc đặt nặng thành tích, thẩm mỹ hình thể đến mức quên đi sức khỏe thật sự, người trẻ có thể rơi vào vòng xoáy tiêu cực.

“Hãy luyện tập một cách thông minh để cơ thể khỏe khoắn, tinh thần minh mẫn. Tập luyện thể thao là để khỏe, không phải để mệt lả. Nếu kiệt sức sau mỗi buổi tập, hãy xem lại phương pháp và thời gian tập luyện. Không nên so sánh mình với người khác, vì mỗi cơ thể có một giới hạn và khả năng phục hồi khác nhau”.