Tòa tháp Nakagin Capsule cấu tạo từ những module đúc sẵn từng là biểu tượng cho ý tưởng xây dựng đi trước thời đại nhưng nó chỉ tồn tại được 50 năm.
Tòa tháp Nakagin Capsule trước khi bị tháo dỡ. Ảnh: Iconic Houses
Tòa tháp Nakagin Capsule, hoàn thành năm 1972, từng được ca ngợi là tầm nhìn cách mạng về cuộc sống đô thị. Được thiết kế trong giai đoạn bùng nổ kinh tế hậu chiến tranh của Nhật Bản, đây không chỉ là một công trình mà còn là nỗ lực táo bạo nhằm thay đổi tư duy về cách thành phố phát triển và thích ứng, theo B1M.
Tọa lạc tại quận Ginza ở trung tâm Tokyo, Nakagin Capsule là minh chứng cho sự đổi mới. Được thiết kế bởi kiến trúc sư Kisho Kurokawa, tòa nhà này là ví dụ tiêu biểu của trào lưu Metabolist ở Nhật Bản: triết lý kiến trúc sau chiến tranh coi các thành phố như những tổ chức sống có khả năng phát triển và tái tạo, theo ArtReview. Với 140 module, mỗi moduel chỉ rộng 4 m x 2,5 m, được gắn vào hai tòa tháp bê tông như những viên gạch Lego. Mỗi module được đúc sẵn trong nhà máy, vận chuyển bằng xe tải đến địa điểm và lắp đặt chỉ trong 3 giờ.
Ý tưởng phía sau Nakagin Capsule rất cấp tiến. Khi một module bị hỏng, có thể thay thế bằng module mới giống như thay linh kiện xe hơi. “Tòa tháp Nakagin Capsule chưa bao giờ là công trình cố định. Nó được thiết kế để tiến hóa”, Tatsuyuki Maeda, chuyên gia bảo tồn từng bảo vệ vài module khỏi bị phá hủy, giải thích.
Để hiểu công trình thử nghiệm như vậy ra đời như thế nào, cần nhìn lại Nhật Bản thập niên 1960. Trong hai thập kỷ sau Thế chiến II, Nhật Bản trải qua sự tăng trưởng vượt bậc về kinh tế. Dân số Tokyo tăng hơn gấp đôi từ 11 triệu lên hơn 23 triệu người. Thủ đô Nhật Bản trở thành tâm điểm phát triển kèm theo áp lực gia tăng. Khi nhu cầu nhà ở tăng cao và cơ sở hạ tầng quá tải, các kiến trúc sư bắt đầu suy nghĩ những giải pháp cấp tiến như thành phố nổi hay nhà chọc trời xây trên cột cao.
Giải pháp của Kurokawa là Nakagin Capsule. Khác với tòa nhà truyền thống, Nakagin Capsule áp dụng kỹ thuật công nghiệp với cầu thang máy, đường ống đúc sẵn và lắp đặt vào chỗ. Các module có dạng hộp thép siêu nhẹ được thiết kế tiêu chuẩn hóa, chỉ khác biệt ở vị trí cửa sổ và cửa ra vào. Bên trong mỗi module trang bị công nghệ tiên tiến nhất thời đó như đầu băng cối, Tivi và điện thoại nhưng không có nơi nấu ăn do mặc định cư dân sẽ ăn ở ngoài.
Dù gặp khó khăn do địa điểm nội thành và lịch trình bàn giao ngặt nghèo, công trình hoàn thiện chỉ trong 14 tháng. Khi khánh thành năm 1972, tòa nhà được cho là biểu tượng cho tương lai công nghệ cao của Nhật Bản. Tuy nhiên, không như mong đợi, các module không bao giờ được thay thế do một lỗi thiết kế chủ chốt. Mỗi module bị chèn chặt đến mức việc tháo rời một khối đòi hỏi phải tháo thêm vài khối khác.
Vào thập niên 1990, kinh tế suy thoái. Năm 2007, chi phí bảo trì tăng và tiêu chuẩn động đất khắt khe hơn khiến cư dân quyết định bán đất. Sau nhiều năm tranh chấp pháp lý, quá trình phá dỡ tòa nhà bắt đầu vào năm 2022. Một số module được giữ lại và đang được trưng bày ở các bảo tàng trên khắp thế giới.
Một số người coi đây là thất bại nhưng nhiều người nhận ra triển vọng phía sau ý tưởng xây dựng tòa nhà. Những năm gần đây, xây dựng dạng module ngày càng phổ biến với container trở thành khối xây dựng cho chợ tạm hay nhà ở sinh viên. Các tòa tháp đúc sẵn như Lewisham Exchange ở London hay Avenue South Residences ở Singapore mọc lên chỉ trong vài tháng thay vì nhiều năm. Thiết kế hiện đại dựa trên bộ phận không bắt chước Kurokawa nhưng phản ánh ý tưởng của ông: các tòa nhà có thể cấu tạo từ những phần thay thế được để tối ưu hóa chi phí, tốc độ và sự linh hoạt.
An Khang (Tổng hợp)