Thầy Xồng Bá Cha (SN 1975), ở xã Tà Cạ, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An, không chỉ tận tâm với sự nghiệp giáo dục, còn là người tiên phong trong hành trình bảo tồn giống gà bản địa quý, phát triển kinh tế và nâng bước bà con thoát nghèo.
Hơn ba thập kỷ gắn bó với bục giảng, đồng lương giáo viên chỉ đủ trang trải cuộc sống tối thiểu. Trăn trở về tương lai con cái, thầy Cha ấp ủ ý định thay đổi. Trong một lần tham quan các mô hình chăn nuôi ở miền xuôi, ý tưởng gây dựng trang trại gà đen H’Mông thuần chủng đã nhen nhóm trong tâm trí người thầy.

Mô hình nuôi gà đen bản địa của thầy Cha (Ảnh: Nguyễn Phê).
Với số tiền lương ít ỏi dành dụm, thầy Cha bắt đầu đầu tư chuồng trại, mua giống gà và tự học kỹ thuật nuôi từ sách vở, báo đài và thực tế.
Những ngày đầu gà bệnh, thiếu thức ăn, kinh nghiệm non kém, song thầy Cha không bỏ cuộc.
“Gà chết nhiều vì lạnh, dịch bệnh, thiếu dinh dưỡng. Tôi vừa nuôi, vừa ghi chép, sai đâu sửa đó. Khó khăn là vậy, nhưng chưa bao giờ tôi nghĩ sẽ bỏ cuộc”, thầy Cha tâm sự.
Sau hai năm kiên trì, đàn gà từ vài chục con đã nhân lên hàng nghìn. Thầy mạnh dạn mở rộng quy mô, xây dựng chuồng trại bài bản hơn, cải tiến quy trình chăm sóc theo hướng tự nhiên, an toàn.

Mỗi năm trang trại gà đen của thầy Cha xuất bán 7.000-8.000 con (Ảnh: Nguyễn Phê).
Hiện tại, mỗi năm trang trại của thầy Cha xuất bán 7.000-8.000 con gà, chia thành 3-4 lứa. Gà được thả đồi, ăn thức ăn tự nhiên nên thịt chắc, ngọt đậm.
Với trọng lượng 1,8-2,5 kg/con sau 5-7 tháng nuôi và giá bán 210.000-250.000 đồng/kg, mô hình mang lại thu nhập 300-400 triệu đồng mỗi năm, một con số đáng mơ ước đối với giáo viên miền núi. Nguồn thu này không chỉ cải thiện đời sống gia đình, giúp con cái học đại học, chăm sóc bố mẹ già mà còn hỗ trợ bà con lân cận.
“Tôi không chỉ nuôi gà để bán. Tôi nuôi vì một ước mơ chứng minh rằng, người Mông mình cũng có thể làm giàu trên chính đất đai, bản làng của mình”, thầy Cha tự hào chia sẻ.
Gà đen ngon nhưng giá cao, thị trường tiêu thụ còn hạn chế. Thầy chủ động học cách làm thị trường, xây dựng thương hiệu, kết nối với hợp tác xã, sàn thương mại điện tử và các hội nông dân.
Thầy còn tổ chức các buổi chia sẻ, hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi cho bà con trong bản, khuyến khích các hộ dân cùng làm.
“Nếu mỗi hộ trong xã nuôi 100-200 con thì bản mình sẽ không còn hộ nghèo. Và giống gà H’Mông cũng được giữ gìn như một phần bản sắc dân tộc”, thầy Cha chia sẻ.

Giờ đây gia đình thầy Cha đã có căn nhà khang trang, đầy đủ tiện nghi (Ảnh: Nguyễn Phê).
Từ mô hình nhỏ ban đầu, trang trại gà đen của thầy Cha đã trở thành điểm đến học hỏi của nhiều đoàn nông dân, thanh niên khởi nghiệp. Họ đến không chỉ để học kỹ thuật nuôi gà, mà còn để học tinh thần vượt khó, dám nghĩ, dám làm của một người thầy tận tụy. Trên bục giảng, thầy gieo con chữ. Dưới nương rẫy, thầy gieo hy vọng.
Mô hình nuôi gà đen của thầy Xồng Bá Cha là minh chứng sống động rằng đồng bào dân tộc thiểu số hoàn toàn có thể làm kinh tế giỏi nếu được tạo điều kiện và có niềm tin vào chính mình.
Bảo tồn giống gà bản địa không chỉ giúp giữ gìn văn hóa, mà còn là cơ hội làm giàu. Giáo dục – nông nghiệp – công nghệ nếu biết kết hợp, sẽ mở ra cơ hội mới tươi sáng cho các bản vùng sâu vùng xa.