Thí điểm bỏ giấy phép xây dựng

Tại buổi công bố 9 đồ án quy hoạch trên địa bàn TP.Thủ Đức (TP.HCM) vào ngày 23.6, ông Hoàng Tùng, Chủ tịch UBND TP.Thủ Đức, cho biết dựa trên các đồ án quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2.000 đã được phê duyệt, TP.Thủ Đức sẽ khẩn trương lập và phủ kín các đồ án quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500. Đây sẽ là cơ sở quan trọng trong công tác quản lý xây dựng, điều hành phát triển đô thị và tiến tới thực hiện chính sách miễn giấy phép xây dựng cho nhà ở riêng lẻ. Mục tiêu là đến cuối năm 2025 sẽ có những khu vực tại TP.Thủ Đức được phê duyệt quy hoạch 1/500 và tiến tới thí điểm miễn giấy phép xây dựng đối với nhà ở riêng lẻ từ 1.1.2026.

TP.HCM có 55.000 lô, nền đủ điều kiện được miễn giấy phép xây dựng

Theo thống kê từ Sở Xây dựng TP.HCM, hiện trên địa bàn TP có 360 khu vực, với khoảng 55.000 lô, nền đủ điều kiện để được miễn giấy phép xây dựng. Hiện Sở Xây dựng TP.HCM đang khẩn trương lấy ý kiến từ các địa phương về danh sách các khu vực đủ điều kiện miễn cấp phép xây dựng để tổng hợp, báo cáo và trình UBND TP.HCM xem xét, quyết định.

ẢNH: ĐÌNH SƠN

Ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, cho biết Chính phủ đã ban hành Nghị định 140/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước thuộc Bộ Xây dựng. Theo đó, thẩm quyền cấp phép xây dựng đối với nhà ở riêng lẻ và các công trình cấp 3, 4 sẽ được chuyển từ UBND quận, huyện về cho UBND phường, xã. Sở đang tập trung rà soát lại quy hoạch, trong đó ưu tiên việc phân cấp thẩm quyền cấp phép xây dựng. Đồng thời phối hợp với UBND các quận, huyện và TP.Thủ Đức rà soát, thống kê các khu vực đủ điều kiện áp dụng. Đây là những khu đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và đáp ứng đầy đủ các điều kiện kỹ thuật, pháp lý theo quy định. Khi đó, người dân không cần xin phép xây dựng mà chỉ cần thông báo khởi công công trình.

“Sở Xây dựng TP.HCM đang khẩn trương lấy ý kiến từ các địa phương về danh sách các khu vực đủ điều kiện miễn cấp phép xây dựng, hoàn tất trước ngày 1.7 để tổng hợp, báo cáo và trình UBND TP.HCM xem xét, quyết định. Tuy nhiên, việc bỏ yêu cầu giấy phép xây dựng cũng đặt ra bài toán quản lý mới. Các đơn vị chức năng cần phối hợp chặt chẽ trong việc giám sát thi công, xử lý tranh chấp và cập nhật tài sản sau khi công trình hoàn thành”, ông Huỳnh Thanh Khiết cho hay.

Miễn cho cả người dân và DN

KTS Khương Văn Mười, nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP.HCM, nhận xét: TP.HCM đang ráo riết đẩy mạnh phê duyệt các đồ án quy hoạch, thiết kế đô thị, quy chế quản lý kiến trúc làm cơ sở để người dân khi xây nhà ở riêng lẻ sẽ được miễn giấy phép xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng. Các địa phương khác, cũng nên nhanh chóng triển khai việc này. Bởi theo luật xây dựng, điều kiện để được miễn giấy phép xây dựng ở đô thị là có quy hoạch 1/500, có thiết kế đô thị. Còn ở nông thôn, người dân chỉ cần có đất ở là được miễn giấy phép xây dựng. Khi xây nhà, các công trình họ chỉ cần thông báo cho chính quyền địa phương biết để theo dõi. Như vậy chỉ cần tuân thủ đúng luật xây dựng, sẽ có rất nhiều nơi người dân đương nhiên được miễn giấy phép xây dựng.

Ảnh: Đình Sơn

“Để giải quyết căn cơ bài toán về miễn giấy phép xây dựng, các địa phương cần đẩy nhanh việc phê duyệt các đồ án quy hoạch, nhất là quy hoạch 1/500, thiết kế đô thị. Khi đã có quy hoạch, người dân nắm rõ chỗ nào làm đường, chỗ nào cây xanh, trường học xem đất mình có bị dính quy hoạch hay không và có thể biết được hệ số, mật độ xây dựng, tầng cao để thiết kế kiến trúc cho ngôi nhà của mình”, KTS Khương Văn Mười nói.

TS Trần Việt Anh, Phó hiệu trưởng thường trực Trường ĐH Hùng Vương (TP.HCM), nhận định không chỉ TP.HCM, việc này cần được nhân rộng ra toàn quốc. Có một thực tế là ở nhiều nơi, dù luật đã quy định rõ ràng như vậy, nhưng chính quyền vẫn “ép” dân đi xin cấp phép xây dựng. Do vậy, trước mắt các tỉnh, TP phải miễn giấy phép xây dựng ở những nơi có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị rõ ràng cho cả doanh nghiệp (DN) xây dựng các công trình, dự án chứ không riêng gì người dân khi xây nhà ở riêng lẻ.

“Việc này chỉ khả thi nếu chính quyền địa phương đủ năng lực quy hoạch – giám sát – minh bạch hóa thông tin. Để không xảy ra tình trạng mỗi nơi làm một kiểu, Chính phủ nên có hướng dẫn thống nhất và lộ trình áp dụng rõ ràng, khuyến khích các địa phương rà soát lại hệ thống quy hoạch và sẵn sàng chuyển sang mô hình quản lý mới. Đồng thời, cần hỗ trợ kỹ thuật, ngân sách cho các tỉnh thành trong việc lập quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị bài bản”, vị này đề xuất

Giảm thời gian, tiền bạc cho người dân, DN

Giải thích về lý do cần quyết liệt nhân rộng việc miễn cấp phép xây dựng cho người dân, DN, TS Trần Việt Anh phân tích: Chính sách này sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người dân, DN và nhà nước. Đó là thúc đẩy đầu tư, rút ngắn thủ tục. Đây là điều hết sức quan trọng. Bởi bỏ được bước xin phép xây dựng, DN có thể triển khai dự án nhanh chóng sau khi hoàn tất quy trình thiết kế, thẩm định mà không phải chờ cấp phép. Điều này cũng giúp tăng tính công khai, minh bạch. Bởi khi quy hoạch được số hóa và công bố rộng rãi, người dân dễ dàng tiếp cận và tự đối chiếu thông tin. Không những vậy, bỏ cấp phép xây dựng này còn giúp tiết giảm chi phí hành chính và hạn chế tiêu cực.

Đồ họa: Minh tưởng

“Việc cắt giảm một bước trong quy trình cấp phép giúp giảm gánh nặng cho cả cơ quan quản lý và người dân. Khi bộ máy hành chính được tinh gọn thì ngân sách dùng chi trả lương cũng vì thế được nhẹ gánh. Bỏ cấp phép xây dựng cũng đồng nghĩa với việc bộ máy hành chính sẽ phải chuyển đổi phương thức quản lý đô thị, quản lý dựa trên quy hoạch thay vì can thiệp hành chính theo từng hồ sơ riêng lẻ như hiện nay”, TS Trần Việt Anh nhấn mạnh.

Tuy nhiên, để chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, TS Trần Việt Anh khuyến cáo, các địa phương cần nâng cao năng lực giám sát và hậu kiểm. Bởi khi không còn cấp phép, việc giám sát xây dựng thực tế phải nghiêm ngặt và minh bạch. Phải số hóa được thông tin quy hoạch, xây dựng hệ thống dữ liệu mở để người dân, DN có thể tra cứu mọi lúc, mọi nơi. Đào tạo cán bộ và cải thiện năng lực chuyên môn tại địa phương, tránh tình trạng “ngại đổi mới” hoặc “không dám chịu trách nhiệm”.

Là chủ DN bất động sản cũng là Phó chủ tịch Hiệp hội DN TP.HCM, nên ông Lê Hữu Nghĩa thấu hiểu những bất cập, vất vả của người dân, DN khi đi xin phép xây dựng. Ông ví dụ một dự án nhà ở thương mại, trước khi đi xin phép xây dựng, dự án phải được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500. Dù vậy, đến khi xin phép xây dựng, chủ đầu tư dự án phải thực hiện tiếp các bước như: lập, phê duyệt thiết kế cơ sở, trình cơ quan quản lý nhà nước thẩm định thiết kế kỹ thuật và xin cấp giấy phép xây dựng dự án. Như vậy, các bước xin cấp phép xây dựng lại có nội dung giống như đi làm quy hoạch chi tiết 1/500.

Theo ông Lê Hữu Nghĩa, về bản chất thì 2 thủ tục cấp phép xây dựng và xin quy hoạch 1/500 lặp đi lặp lại 4 lần, chỉ khác nhau cái tên. Nhưng để thực hiện các bước thủ tục không cần thiết này, DN nhanh nhất cũng phải mất khoảng 6 tháng chờ đợi, tốn kém chi phí và bỏ lỡ nhiều cơ hội kinh doanh. Do đó, bỏ được cấp phép xây dựng người dân, DN không phải chạy vạy tốn rất nhiều thời gian, tiền bạc.

Chủ một DN ở Q.Bình Thạnh (TP.HCM) cho biết mới đây ông đi làm thủ tục xin phép xây dựng cho dự án cao ốc văn phòng trên khu đất rộng gần 2.000 m² ở Q.Phú Nhuận (TP.HCM). Do thủ tục nhiêu khê và tốn nhiều thời gian nên ông đã liên hệ với một công ty chuyên làm dịch vụ pháp lý, xin phép xây dựng và được báo giá tổng chi phí 4 tỉ đồng và phải mất 9 tháng mới hoàn thành. Vì để có được tờ giấy phép xây dựng, hồ sơ phải trải qua 10 bước. Mỗi bước như vậy, DN phải mất chi phí hàng trăm triệu đồng. Trong khi đó, tại vị trí khu đất thông tin quy hoạch đã đầy đủ về tầng cao, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất… Do vậy ông rất phấn khởi khi TP.HCM tiên phong thí điểm bỏ giấy phép xây dựng.

“Hiện nay, quy trình xin giấy phép xây dựng thường kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy quy mô và khu vực. Người dân, DN phải thuê đơn vị thiết kế, lập hồ sơ, xin xác nhận quy hoạch, nộp lệ phí… tốn kém chi phí và mất nhiều thời gian đi lại, chờ đợi. DN khi triển khai dự án cũng phải thực hiện nhiều thủ tục phức tạp, gây đình trệ tiến độ thi công và gia tăng chi phí đầu tư. Nếu bỏ quy định này hoặc thay bằng phương thức thông báo xây dựng (như nhiều nước), sẽ giảm tải thủ tục, tiết kiệm đáng kể cho cả người dân và DN. Đồng thời giảm nguy cơ phát sinh chi phí “ngoài luồng” và nhũng nhiễu, vòi vĩnh của cán bộ quản lý trật tự xây dựng ở địa phương”, vị này cho hay.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) Lê Hoàng Châu cũng rất đồng tình với việc bỏ giấy phép xây dựng bởi nó mang lại rất nhiều lợi ích cho các bên. Khi mà tại nhiều địa phương, việc xin giấy phép xây dựng đôi khi là khâu dễ phát sinh tiêu cực, các loại phí bôi trơn không chính thức. Nên khi bỏ hoặc đơn giản hóa thủ tục này, môi trường đầu tư, xây dựng sẽ minh bạch hơn, người dân và DN bớt lo sợ sẽ bị làm khó. Không chỉ vậy việc này còn thúc đẩy tiến độ đầu tư và phát triển đô thị khi nhiều dự án nhà ở, công trình thương mại chậm tiến độ hoặc bị ách tắc chỉ vì vướng cấp phép xây dựng. Do vậy, nếu cơ chế kiểm soát chuyển sang hậu kiểm hoặc kết hợp quy hoạch điện tử, quản lý số hóa, DN sẽ triển khai nhanh dự án, người dân có nhà ở sớm, tăng tốc chỉnh trang đô thị.