Thiết lập vùng phát thải thấp tại TPHCM có đồng nghĩa cấm xe xăng?

Người dân TPHCM đang quan tâm đến dự thảo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông tại TPHCM , trong đó đề cập đến lộ trình thiết lập vùng phát thải thấp và quy định những phương tiện không được đi vào vùng này.

Trái với lo ngại về một yêu cầu “cấp tốc” buộc người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, dự thảo đề án cho thấy thành phố đang xây dựng một lộ trình dài hạn, trong đó xe xăng đạt tiêu chuẩn khí thải vẫn được lưu hành song song với xe điện.

Chuẩn Euro 2 sẽ loại trừ bao nhiêu xe máy?

Trong dự thảo đề án, nhóm nghiên cứu đề xuất đến năm 2026, TPHCM thí điểm lập vùng phát thải thấp (LEZ) tại khu vực trung tâm để hạn chế ô tô thương mại dưới tiêu chuẩn Euro 4 hoặc xe máy kinh doanh dịch vụ dưới tiêu chuẩn Euro 2.

Câu hỏi đặt ra là nếu áp tiêu chuẩn Euro 2 cho xe máy xăng và Euro 4 với ô tô chạy xăng dầu, bao nhiêu phương tiện tại TPHCM sẽ bị ảnh hưởng?

Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Lê Văn Vệ, đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất, nhập khẩu xe máy Việt Nam (VAMM), cho biết, quy định về tiêu chuẩn khí thải Euro 2 đã được áp dụng cho xe máy từ năm 2008. Từ năm 2017, xe máy sản xuất mới đáp ứng tiêu chuẩn Euro 3 và dự kiến sang năm 2026 sẽ nâng lên Euro 4.

“Như vậy, theo dự thảo đề án, xe máy sản xuất trước năm 2008 mới có nguy cơ bị hạn chế lưu thông trong vùng phát thải thấp. Chúng tôi chưa có con số thống kê chính xác, nhưng có thể khẳng định lượng xe cũ như vậy không còn nhiều”, ông Vệ chia sẻ.

Theo đại diện VAMM, năm sản xuất chỉ là một yếu tố để xác định chất lượng khí thải của phương tiện. Vẫn có trường hợp xe máy sản xuất với chuẩn phát thải thấp nhưng quá trình sử dụng bị xuống cấp, không bảo trì đều đặn dẫn đến phát thải cao.

Do đó, VAMM đã phối hợp với Cục Đăng kiểm chuẩn bị phương án kiểm định khí thải với xe máy. Kết quả đăng kiểm khí thải xe máy là căn cứ xác định chiếc xe đó có đủ điều kiện đi vào vùng phát thải thấp hay không.

Như vậy, quy định chuẩn khí thải cho xe máy có thể sẽ tác động trực tiếp đến nhóm đối tượng sử dụng xe máy cũ nát, “cà tàng”. Nhóm này đa số là người lao động thu nhập thấp, hộ nghèo… Trên cơ sở đó, dự thảo đề án cũng đề xuất giải pháp ưu đãi về tài chính để đổi xe cho người nghèo, người thu nhập thấp trong thành phố.

Đăng kiểm xe máy – điều kiện cần để phạt nguội

Trong dự thảo đề án, nhóm nghiên cứu đề xuất thiết lập vành đai phát thải thấp và lắp đặt camera phạt nguội tại các lối ra vào vành đai. Đây là kinh nghiệm được nhiều nước áp dụng khi muốn kiểm soát phương tiện vào một khu vực cụ thể.

Trong giai đoạn 2026-2032, thành phố có thể lắp đặt mạng lưới 58 camera nhận diện biển số tự động (ANPR) tại mọi lối ra vào của vùng phát thải thấp. Hệ thống camera sẽ tự động đối chiếu biển số với cơ sở dữ liệu đăng kiểm quốc gia để xác định mức độ đạt chuẩn khí thải của xe máy.

Ngoài sự giám sát trực tiếp của lực lượng CSGT, các trường hợp vi phạm sẽ được ghi nhận bằng camera và gửi thông báo xử phạt nguội đến chủ phương tiện.

Về mức xử phạt, tư vấn đề xuất tiến hành xử phạt, trừ điểm giấy phép lái của người lái ô tô, xe máy với mức xử phạt theo quy định tại Khoản 1, Điều 6 (mức phạt tối đa 600.000 đồng) và Khoản 1 Điều 7 (mức phạt tối đa 400.000 đồng) của Nghị định 168/2024/NĐ-CP.

Từ năm 2032, tư vấn kỳ vọng toàn TPHCM lắp đặt được 200 camera ANPR. Các vị trí lắp đặt cụ thể sẽ căn cứ vào mức ô nhiễm không khí đo lường tại thời điểm đó.

Như vậy, việc kiểm định khí thải và thiết lập được cơ sở dữ liệu đăng kiểm với toàn bộ xe máy là điều kiện quan trọng để thực thi hiệu quả các chế tài xử phạt.

Bên cạnh chế tài xử phạt, dự thảo đề án cũng đặt ra điều kiện xác định vùng phát thải thấp là những vùng đảm bảo được mức độ bao phủ của phương tiện vận tải hành khách công cộng.

Từ đó, nhóm nghiên cứu đề xuất mở mới 72 tuyến xe buýt trên địa bàn TPHCM trong giai đoạn 2025-2030; sử dụng doanh thu từ tiền phạt để tài trợ cho phát triển xe buýt và hỗ trợ tài chính cho người dân, hộ gia đình trong việc chuyển đổi sang sử dụng xe máy sử dụng điện, năng lượng xanh.