Tiếng Anh có phải là ngôn ngữ chính thức của Liberia

Trong một cuộc họp với các nhà lãnh đạo châu Phi ngày 9-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến dư luận chú ý khi khen ngợi Tổng thống Liberia, ông Joseph Boakai, về khả năng nói tiếng Anh trôi chảy:

“Tiếng Anh hay quá. Ngài học ở đâu mà nói tiếng Anh hay như vậy, ở Liberia sao? Thật thú vị. Tiếng Anh của ngài rất hay. Có người ở bàn này còn không nói được hay như vậy”.

Lời khen của Tổng thống Trump dành cho người đồng cấp Liberia về khả năng nói tiếng Anh ngay lập tức gây ra nhiều ý kiến trái chiều, đồng thời khiến nhiều người tò mò về ngôn ngữ chính thức của quốc gia này.

Tuy nhiên, theo trang kiểm chứng PolitiFact, tiếng Anh chính là ngôn ngữ chính thức tại Liberia.

Nhìn từ lịch sử

Theo PolitiFact, Liberia được thành lập vào những năm 1820 như một phần của phong trào “thực dân hóa” do Mỹ khởi xướng, với mục tiêu đưa người Mỹ gốc Phi tự do trở về châu Phi thay vì tiếp tục đấu tranh cho bình đẳng và xóa bỏ chế độ nô lệ tại Mỹ.

Phong trào này bắt nguồn từ lo ngại của nhiều người Mỹ da trắng, trong đó có cả Tổng thống James Madison, trước làn sóng người da đen được trả tự do ngày càng tăng.

Một số người cho rằng người da đen “không thể hòa nhập”, trong khi những người khác sợ rằng người da đen tự do có thể kích động nô lệ nổi dậy hoặc bỏ trốn về phương Bắc.

Năm 1816, các nhân vật quyền lực da trắng thành lập Hội Thực dân hóa Mỹ (American Colonization Society) nhằm thực hiện kế hoạch đưa người da đen tự do trở lại châu Phi.

Phong trào này nhận được sự ủng hộ từ cả hai phía đối lập: những người chủ nô muốn củng cố hệ thống nô lệ bằng cách loại bỏ người da đen tự do, trong khi các nhà bãi nô xem đây là cách giải phóng mà không cần tiến tới hội nhập chủng tộc.

Bên cạnh đó, một bộ phận người Mỹ gốc Phi cũng ủng hộ ý tưởng này, coi đó là cơ hội thoát khỏi phân biệt chủng tộc và bắt đầu cuộc sống mới trên chính lục địa tổ tiên.

Sự thành lập Liberia

Năm 1820, chuyến tàu đầu tiên của Hội Thực dân hóa Mỹ đưa khoảng 90 người Mỹ gốc Phi đến đảo Sherbro (nay thuộc Sierra Leone), nhưng phần lớn đã thiệt mạng vì bệnh tật.

Đến năm 1822, nhóm định cư quay trở lại và bắt đầu xây dựng một cộng đồng mới. Năm 1824, vùng định cư này được đặt tên là Liberia – bắt nguồn từ chữ “liberty” (tự do).

Thủ đô của Liberia được gọi là Monrovia để vinh danh Tổng thống James Monroe – một trong những người ủng hộ mạnh mẽ phong trào này.

Tuy vậy, theo nhà sử học Nicholas Guyatt, trong suốt bốn thập kỷ trước Nội chiến Mỹ, chỉ khoảng 10.000 người Mỹ gốc Phi thực sự di cư sang Liberia.

Ngoài ra, Liberia còn tiếp nhận hàng nghìn người châu Phi được Hải quân Mỹ giải cứu khỏi các tàu buôn nô lệ bất hợp pháp.

Năm 1847, Liberia chính thức tuyên bố độc lập, chấm dứt sự kiểm soát của Hội Thực dân hóa. Đến cuối thế kỷ 19, quốc gia này có khoảng 15.000 người Mỹ gốc Phi, 300 người gốc Caribê, và 6.000 người châu Phi được giải cứu khỏi tàu nô lệ định cư tại đây.

Hậu duệ của họ, được gọi là người Mỹ-Liberia (Americo-Liberians), chỉ chiếm khoảng 5% dân số nhưng nắm toàn bộ quyền lực chính trị trong nhiều thập kỷ.

Người Liberia bản địa mãi đến năm 1904 mới được công nhận là công dân, và phải đợi đến năm 1946 mới có quyền bầu cử.

Chế độ do người Mỹ-Liberia kiểm soát sụp đổ sau cuộc đảo chính đẫm máu năm 1980, do các binh sĩ bản địa tiến hành. Sau nhiều năm hỗn loạn và nội chiến, hòa bình mới được lập lại vào năm 2003.

Hiện nay, Liberia là một nước cộng hòa dân chủ do Tổng thống Joseph Boakai lãnh đạo. Ông là người dân tộc Kissi, nói thông thạo tiếng Kissi, tiếng Mendi và tiếng Anh.

Dù tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ chính thức, hơn 20 ngôn ngữ bản địa vẫn được sử dụng rộng rãi trong đời sống hằng ngày, phản ánh sự đa dạng và phong phú của di sản ngôn ngữ Liberia.

Đáng chú ý, quốc kỳ Liberia – ra đời năm 1827 – mang đậm ảnh hưởng của lá cờ Mỹ, như một biểu tượng rõ nét cho mối liên hệ lịch sử phức tạp giữa hai quốc gia.