Tôi sợ hãi thói quen ăn bánh cuốn ngập trong nước mắm

Trước đây, mỗi lần ăn bánh cuốn, tôi thường rưới nước mắm ngập đĩa cho tiện, vừa đậm đà lại khỏi phải chấm. Nhưng ăn xong là tôi khát nước không chịu nổi. Sau này, tôi tập ăn nhạt dần, không phải vì bị bệnh tật, mà vì tôi hiểu cơ thể mình cần gì và xã hội đang phải trả giá như thế nào cho thói quen ăn mặn.

Giờ tôi chỉ chấm nhẹ nước mắm mà thấy món ăn vẫn đủ đậm đà. Thế nên, có thể thấy, vị giác của con người hoàn toàn có thể điều chỉnh, chỉ cần mình cho nó thời gian để thích nghi. Bắt đầu từ một điều nhỏ như vậy, tôi dần thay đổi cách ăn uống của mình: ít muối, ít nước chấm, ưu tiên thực phẩm tự nhiên. Và tôi nhận ra, sống lành mạnh không khó như nhiều người vẫn nghĩ.

Nhiều người vẫn nghĩ rằng ăn mặn là thói quen riêng: “Ăn gì là quyền của tôi”. Nhưng thật ra, hậu quả của ăn mặn đang trở thành một gánh nặng y tế và xã hội. Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế năm 2023, 25% người trưởng thành bị tăng huyết áp, phần lớn do chế độ ăn uống không hợp lý, đặc biệt là ăn quá nhiều muối. Bệnh tăng huyết áp, tim mạch, đột quỵ, suy thận… đều liên quan trực tiếp đến tiêu thụ natri quá mức – và đây không còn là chuyện riêng của ai cả.

Người bệnh không chỉ tốn kém tiền bạc điều trị, mà còn ảnh hưởng đến năng suất lao động, gánh nặng chăm sóc từ gia đình, quá tải cho hệ thống y tế công. Trong khi đó, chi phí để phòng bệnh bằng cách điều chỉnh thói quen ăn uống thấp hơn rất nhiều, lại hiệu quả hơn về lâu dài.

>>

Nhiều quốc gia đã chứng minh điều này là khả thi:

Nhật Bản từng là một trong những nước có thói quen ăn mặn nhất thế giới, đã triển khai chiến dịch giáo dục sức khỏe từ thập niên 1970. Kết quả, tỷ lệ đột quỵ giảm rõ rệt.

Người Anh giảm trung bình lượng muối tiêu thụ từ 9,5 g xuống 8,1 g mỗi ngày trong tám năm (2003–2011), từ đó tỷ lệ đột quỵ giảm 20%, và nhồi máu cơ tim giảm 15%.

Mỹ, Phần Lan, Trung Quốc… cũng đều đang có các chương trình giảm muối quy mô quốc gia, kết hợp giữa cải tiến thực phẩm và tuyên truyền cộng đồng.

Còn ở Việt Nam thì sao? Trung bình mỗi người Việt ăn tới 9,4 g muối một ngày, gần gấp đôi mức khuyến nghị của WHO (dưới 5 g mỗi ngày). Trong khi đó, người Mỹ – nơi cũng đang bị đánh giá là tiêu thụ muối nhiều – trung bình cũng chỉ khoảng 8,5 g. Vậy mà vẫn có người nói “ăn mặn chẳng sao, Tây còn ăn mặn hơn mình” – đó là suy nghĩ sai lầm và chủ quan.

Một số người hay đưa ra lập luận: “Người Việt giờ sống thọ hơn xưa, chứng tỏ ăn uống chẳng vấn đề gì”. Đây là một ngụy biện phổ biến. Tuổi thọ trung bình phụ thuộc vào nhiều yếu tố: y tế, môi trường, chiến tranh, vệ sinh, tiêm chủng… Không thể dùng tuổi thọ để phủ nhận tác hại rõ ràng đã được chứng minh của muối đối với sức khỏe tim mạch.

Tương tự, có người hút thuốc sống tới 90 tuổi, nhưng điều đó không bác bỏ được mối liên hệ giữa hút thuốc và ung thư phổi. Khoa học không dựa vào trường hợp cá biệt, mà nhìn vào xu hướng trên quy mô dân số.

Có người phản bác khuyến nghị giảm muối của WHO bằng cách nói “WHO không phải đầu bếp”. Đây là một sự nhầm lẫn về vai trò và chuyên môn. WHO không đánh giá món ăn ngon hay dở, mà đánh giá ảnh hưởng của chế độ ăn đến sức khỏe cộng đồng – đó là chuyên môn cốt lõi của tổ chức này. Họ không “làm ẩm thực”, nhưng lại là người đặt nền tảng khoa học cho cách chúng ta nên ăn để sống lâu, sống khỏe.

Tóm lại, việc giảm lượng muối trong bữa ăn không hề “làm khổ” ai. Nó chỉ đòi hỏi một chút thích nghi, nhưng đổi lại là sức khỏe tốt hơn, ít bệnh hơn, ít thuốc hơn và tinh thần nhẹ nhõm hơn. Chúng ta không cần phải loại bỏ muối hoàn toàn, chỉ cần ăn đủ, không dư. Và ăn nhạt dần hoàn toàn là thói quen có thể luyện được, như chính tôi đã làm được.

Nếu mỗi người bớt một chút mặn trong bữa ăn, xã hội sẽ bớt đi rất nhiều gánh nặng bệnh tật. Ăn nhạt không phải là hy sinh, mà là một lựa chọn có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng.

Ánh Dương