Từ vụ thu hồi mỹ phẩm không đạt chất lượng: Thế nào là hàng giả?

Kết luận không có dấu hiệu hình sự, đề nghị xử phạt hành chính vụ hai mỹ phẩm bị đình chỉ lưu hành do công ty của ông Nguyễn Quốc Vũ – chồng ca sĩ Đoàn Di Băng – phân phối của Sở Y tế tỉnh Đồng Nai đang gây nhiều tranh cãi trong dư luận xã hội về việc kết luận, xử lý hàng giả, hàng kém chất lượng.

Vậy hàng giả được pháp luật định nghĩa ra sao?

Thế nào là hàng giả, xử lý ra sao?

Theo luật sư Trần Thị Ngân Hà (Đoàn luật sư TP.HCM), khoản 7 điều 3 nghị định 98/2020 quy định 6 loại hàng hóa được xem là hàng giả.

Trong đó hàng hóa có giá trị sử dụng, công dụng không đúng so với giá trị sử dụng, công dụng đã công bố hoặc đăng ký; hoặc hàng hóa có ít nhất một trong các chỉ tiêu chất lượng chính tạo nên giá trị sử dụng, công dụng của hàng hóa chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với mức tối thiểu quy định tại quy chuẩn kỹ thuật hoặc tiêu chuẩn chất lượng đã đăng ký, công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa… thì được xem là hàng giả.

Hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả tùy tính chất, mức độ vi phạm mà có thể bị xử phạt hành chính hoặc có thể bị xử

lý hình sự. Trong trường hợp phạt hành chính, nghị định 98/2020 có quy định mức phạt cụ thể cho từng hành vi từ điều 9 đến điều 14. Trong đó, hành vi buôn bán hàng giả về giá trị sử dụng, công dụng có mức phạt tiền từ 1 triệu đến 50 triệu đồng.

Hành vi sản xuất hàng giả về giá trị sử dụng, công dụng có mức phạt tiền từ 5 triệu đến 100 triệu đồng. Riêng hành vi sản xuất hàng giả về giá trị

sử dụng, công dụng đối với hàng hóa là thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm… thì người vi phạm sẽ bị phạt tiền gấp đôi mức phạt nêu trên. Ngoài ra, người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung và các biện pháp khắc phục hậu quả khác.

Trong trường hợp hành vi vi phạm đến mức bị xử lý hình sự, người vi phạm có thể bị xử lý về tội “sản xuất, buôn bán hàng giả” và có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đến 1 tỉ đồng hoặc phạt tù đến 15 năm. 

Trường hợp pháp nhân thương mại phạm tội thì có thể bị phạt tiền đến 9 tỉ đồng. Ngoài ra, cá nhân, pháp nhân thương mại phạm tội còn bị áp dụng hình phạt bổ sung khác.

Khi nào bị xử lý hình sự, khi nào xử lý hành chính?

Theo ông Vũ Phi Long (nguyên phó chánh tòa hình sự TAND TP.HCM), sản xuất hàng giả có phạm vi rất rộng: có thể là giả về nội dung hoặc giả về hình thức (hàng nhái nhãn mác, thương hiệu…). 

Trong đó giả về nội dung thì không cần phải có một mặt hàng thật khác để so sánh mà chỉ cần sản phẩm có chất lượng, mẫu mã, bao bì… không đúng với thông tin đã đăng ký, công bố hoặc trong sản phẩm có chất cấm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng thì cũng là sản xuất hàng giả.

Về ranh giới giữa việc bị xử lý hình sự hay xử lý hành chính hành vi sản xuất hàng giả, theo ông Long, số lượng hàng giả được sản xuất là một trong những tiêu chí quan trọng. 

Nếu chưa cấu thành tội phạm thì cơ quan chức năng sẽ xử lý hành chính, còn nếu mức độ sản xuất hàng giả và giá trị hàng giả so với hàng thật, thu lợi bất chính lớn thì sẽ bị xử lý hình sự.

Trong vụ thu hồi mỹ phẩm của công ty chồng ca sĩ Đoàn Di Băng, luật sư Nguyễn Ngô Quang Nhật (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng việc đoàn kiểm tra của Sở Y tế đã kiểm tra Công ty EBC Đồng Nai, người đại diện công ty xác nhận các lỗi vi phạm quy định về sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm… thì cần xác định rõ các sản phẩm bị kiểm tra này là hàng giả theo quy định tại khoản 7 điều 3 nghị định số 98/2020 ngày 26-8-2020 của Chính phủ.

Còn việc xử lý hành chính hay xem xét có dấu hiệu hình sự hay không thì phải xem xét cụ thể. Ví dụ trong trường hợp hàng giả tương đương với số lượng của hàng thật có trị giá dưới 3 triệu đồng hoặc thu lợi bất hợp pháp dưới 5 triệu đồng thì đã bị xử lý hành chính. 

Trong trường hợp hàng giả tương đương với số lượng của hàng thật có trị giá từ 30 triệu đồng trở lên hoặc thu lợi bất hợp pháp từ 50 triệu đồng trở lên mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì cũng có thể bị xử phạt hành chính, cụ thể là xử phạt hành chính về hành vi sản xuất hàng giả về giá trị sử dụng, công dụng.

Trường hợp người sản xuất, buôn bán hàng giả trị giá từ 20 triệu đồng tính theo giá bán, giá niêm yết, giá ghi trong hóa đơn thì đã có thể bị xử lý hình sự về tội sản xuất, buôn bán hàng giả. Pháp nhân thương mại phạm tội cũng sẽ bị xử lý về tội danh này.

Như vậy, việc các cơ quan chức năng như Sở Công Thương, Sở Y tế, Công an và các cơ quan quản lý thị trường có thể xem xét làm rõ trị giá, số lượng của hàng hóa mỹ phẩm nêu trên, số tiền thu được từ việc sản xuất, bán hàng này. 

Tính chất, quy mô và mức độ vi phạm như việc sản xuất có sai phạm mang tính hệ thống không, có tổ chức, lặp đi lặp lại không? Mức độ tham gia của các cá nhân, pháp nhân trong vụ việc này đến đâu thì mới có thể xác định đúng bản chất vụ việc, bảo đảm việc xử lý không bỏ lọt tội phạm nhưng cũng không hình sự hóa quan hệ hành chính.