Liên quan đến vụ nhiều doanh nghiệp khởi kiện UBND huyện Hàm Tân (tỉnh Bình Thuận) vì chưa đồng thuận với phương án bồi thường khi thu hồi đất của huyện này, lãnh đạo Công ty Đại Thanh và Đại Thuận Phát, 2 doanh nghiệp đang bị yêu cầu thu hồi đất tại huyện Hàm Tân cho biết, họ đã gửi đơn đề nghị Tòa án nhân dân tỉnh Bình Thuận áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn tình huống chính quyền huyện triển khai cưỡng chế thu hồi.
Luật sư Lê Hồng Hiển, Giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển & Cộng sự (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, quyền cưỡng chế của UBND huyện tùy thuộc vào việc tòa án có áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời hay chưa.
Theo Điều 66, 68 và 69 Luật Tố tụng hành chính 2015 quy định về việc yêu cầu và áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, trong đó có biện pháp tạm đình chỉ việc thi hành quyết định hành chính bị kiện, đơn cử như quyết định cưỡng chế thu hồi đất.
Việc tạm đình chỉ thi hành quyết định hành chính được áp dụng nếu trong quá trình giải quyết vụ án có căn cứ cho rằng, việc thi hành quyết định đó sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng không thể khắc phục.
“Tuy nhiên, nếu tòa án chưa ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, thì quyết định hành chính vẫn có hiệu lực thi hành”, luật sư Hiển phân tích.
Khu đất nuôi tôm của doanh nghiệp tại xã Sơn Mỹ, huyện Hàm Tân (Ảnh: N.T.).
Như vậy, việc thụ lý của tòa chưa làm “đóng băng” hiệu lực của quyết định hành chính. Để tạm dừng cưỡng chế, doanh nghiệp cần gửi đơn yêu cầu tòa áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định tại Điều 66 Luật Tố tụng hành chính 2015.
Một vấn đề cũng được doanh nghiệp quan tâm là nếu UBND huyện vẫn thi hành cưỡng chế thu hồi đất, sau đó tòa án tuyên doanh nghiệp thắng kiện thì cán bộ ký lệnh cưỡng chế có bị xử lý hay không.
Về vấn đề này, luật sư Lê Hồng Hiển cho biết, người ký quyết định cưỡng chế có thể có trách nhiệm, nhưng phải tùy từng tình huống cụ thể.
Trường hợp 1, nếu cưỡng chế được thực hiện đúng quy định, đúng thẩm quyền và tại thời điểm cưỡng chế không có quyết định tạm đình chỉ việc thi hành quyết định hành chính của tòa, dù sau này tòa án tuyên hủy quyết định hành chính, các cá nhân thực hiện cưỡng chế sẽ không phải chịu trách nhiệm pháp lý.
Trường hợp 2, nếu cưỡng chế sai trình tự thủ tục, cưỡng chế, hoặc có hành vi lạm quyền (phá hủy tài sản, gây thiệt hại lớn…) dẫn đến hậu quả nghiêm trọng thì cá nhân, tổ chức ra quyết định cưỡng chế sai có thể bị xem xét trách nhiệm hành chính, thậm chí hình sự (nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm như Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng).
Đồng thời, trong trường hợp này, doanh nghiệp có quyền yêu cầu khởi kiện bồi thường theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017.
Như Dân trí đã phản ánh, quá trình thu hồi đất xây Khu công nghiệp Sơn Mỹ I, UBND huyện Hàm Tân gặp vướng mắc do nhiều doanh nghiệp cho rằng mức đền bù quá thấp, nhiều chi phí đền bù không được tính đến. Ít nhất 4 doanh nghiệp đã đệ đơn khởi kiện UBND huyện vì không đồng ý với phương án đền bù.
Rắc rối mà các doanh nghiệp đang gặp phải bắt nguồn từ việc địa phương giao đất cho doanh nghiệp thuê, nhưng diện tích đất đó chưa hoàn tất giải phóng mặt bằng, vẫn còn hộ dân đang cư trú, sản xuất. Doanh nghiệp đã tự bỏ tiền đền bù cho các hộ dân này, sau đó yêu cầu địa phương tính chi phí đền bù đất nhưng không được đáp ứng.
Các nguyên đơn cho rằng, UBND huyện Hàm Tân xác định tiền bồi thường chi phí đầu tư vào đất là 0 đồng là chưa hợp lý, vì doanh nghiệp sau khi nhận đất đã phải chi phí cho việc phát quang, hạ nền, đào ao…
Về mức bồi thường tài sản gắn liền với đất, UBND huyện Hàm Tân không bồi thường giá trị còn lại của hệ thống điện trung thế mà công ty đã đầu tư. Thay vào đó, địa phương xác định hạ tầng điện là hạng mục có thể di dời và chỉ hỗ trợ chi phí di dời. Nguyên đơn cho rằng, hạ tầng điện trung thế được thiết kế chuyên biệt cho dự án nuôi tôm của doanh nghiệp và việc tháo dỡ, mang đi nơi khác là không khả thi. Do đó, khối tài sản này cần được kiểm đếm và bồi thường.