Iran cực kỳ mạnh ở môn đấu vật – Ảnh: REUTERS
Ở Olympic 2024, Iran đoạt tổng cộng 12 tấm huy chương, gồm 3 HCV, 6 HCB và 3 HCĐ. Toàn bộ đều nằm ở 2 môn taekwondo và vật.
Đó là một trong những ví dụ cho thấy sức mạnh của Iran ở các môn võ thuật. Dù không gia nhập hệ thống đấu võ đài chuyên nghiệp, quốc gia vùng Trung Đông này lại là ông vua của những môn đấu vật, taekwondo và cả judo.
Ở cấp độ Asiad, Iran chính là quốc gia giành nhiều HCV đấu vật nhất. Họ thậm chí đương cự được với Hàn Quốc trong cuộc đua huy chương ở môn taekwondo.
Vì sao người Iran lại giỏi võ? Đây từ lâu đã được xem là đề tài thú vị, không chỉ với giới thể thao mà là cả giới khoa học.
Lợi thế trời sinh của người Iran
Người Iran chủ yếu thuộc nhóm nhân chủng học Iranid (một nhánh của chủng da trắng Caucasoid), với các đặc điểm di truyền rất phù hợp với thể thao đối kháng: chiều cao trung bình cao (nam ~1m76), tỉ lệ cơ – xương cân đối, phản xạ tốt và sợi cơ nhanh chiếm ưu thế.
Một số nghiên cứu gần đây phát hiện tỉ lệ allele ACTN3-RR – dạng gene quy định sợi cơ nhanh, liên quan mật thiết tới sức mạnh bùng nổ và tốc độ ở VĐV Iran cao ngang với các quốc gia như Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.
Cùng với đó, dạng gene ACE-DD – hỗ trợ khả năng sinh lực và phục hồi – cũng chiếm tỉ lệ đáng kể trong các nhóm vận động viên Iran thi đấu môn vật, judo và taekwondo.
Nền tảng di truyền này tạo ra một thế hệ võ sĩ sở hữu khả năng bật nhảy tốt, đòn đánh nhanh, bền thể lực và chịu đựng cường độ tập luyện cao.
Người Iran giỏi nhiều môn võ khác nhau – Ảnh: IT
Nghiên cứu của Đại học Tehran cho thấy vận động viên đối kháng nam Iran đạt chỉ số VO₂max trung bình lên tới 56 mL/kg/phút – tương đương hoặc vượt nhiều đội tuyển của Nga, Hàn Quốc, Trung Quốc. Với nữ VĐV taekwondo, chỉ số này dao động quanh mức 49-50 mL/kg/phút, vượt mức trung bình của châu Á.
Ngoài ra, chỉ số khối cơ (MMI) của các võ sĩ Iran cũng rất lý tưởng, trung bình khoảng 7.8 kg/m². Đây là con số quan trọng thể hiện sức mạnh cơ bắp trên mỗi đơn vị cơ thể, đảm bảo cho các môn đòi hỏi phản xạ nhanh, khả năng đẩy – kéo, và va chạm trực tiếp.
Thể trạng của người Iran cân bằng giữa độ linh hoạt, tốc độ và sức mạnh – một cấu hình tối ưu cho võ thuật hiện đại.
Dinh dưỡng và lối sống
Ẩm thực Iran có truyền thống giàu protein từ thịt cừu, trứng, sữa chua; carbohydrate phức từ gạo, lúa mì nguyên cám; và chất béo tốt từ dầu ô liu, quả hạch.
Các món ăn sử dụng thảo mộc, gia vị tự nhiên, ít thức ăn công nghiệp hóa – điều này tạo nên nền tảng dinh dưỡng ổn định từ nhỏ.
Với VĐV, chế độ ăn này hỗ trợ xây dựng cơ bắp, phục hồi nhanh sau vận động cường độ cao, tránh béo phì và các bệnh chuyển hóa – một lợi thế mà nhiều quốc gia phát triển thiếu đi vì chế độ ăn nhanh và công nghiệp.
Trong phim ảnh, những chiến binh Ba Tư luôn được xây dựng với hình ảnh mạnh mẽ – Ảnh: NPR
Thêm vào đó, lối sống tôn trọng tập thể dục, vận động ngoài trời, và nhịp sinh hoạt ổn định giúp người Iran duy trì nền tảng thể chất tốt suốt tuổi thiếu niên – giai đoạn vàng để phát triển vận động viên chuyên nghiệp.
Iran là quốc gia có nhiều vùng cao nguyên với độ cao từ 1.200m đến 2.000m, khí hậu khô, ít oxy và nhiệt độ dao động lớn. Đây là điều kiện tự nhiên lý tưởng để hình thành khả năng hô hấp hiệu quả, cải thiện VO₂max và tăng sinh hồng cầu – tương tự các khu vực nổi tiếng với vận động viên sức bền như Ethiopia hay Bolivia.
So sánh các chỉ số quan trọng về tố chất chiến đấu giữa một số quốc gia – Ảnh: GPT
Tập luyện trong điều kiện như vậy giúp vận động viên Iran thích nghi với cường độ thi đấu cao, duy trì năng lượng tốt, và tăng sức chịu đựng khi thi đấu ở mọi môi trường.
Tinh thần mạnh mẽ
Một yếu tố đặc biệt trong cấu trúc VĐV Iran là tâm lý thi đấu vững vàng. Nhiều nghiên cứu tâm lý thể thao tại Đại học Isfahan cho thấy vận động viên đối kháng Iran có chỉ số “mental toughness” (tinh thần thép) cao từ 8.5 – 8.8 điểm (trên thang 10), bao gồm khả năng chịu áp lực, phục hồi sau thất bại, duy trì sự tự tin và tập trung trong thi đấu.
Cả các nữ võ sĩ Iran cũng rất mạnh – Ảnh: REUTERS
Điều này xuất phát từ nhiều nguồn: môi trường rèn luyện khắc nghiệt, khát vọng, và cả nền giáo dục tôn giáo nhấn mạnh đến khổ luyện, kiên trì.
Văn hóa Iran có bề dày tôn vinh chiến binh đạo đức, điển hình là hình tượng “Pahlavān” – võ sĩ vừa dũng mãnh, vừa nhân nghĩa – xuất hiện từ sử thi Shahnameh đến các đền thờ dân gian. Tại các zourkhāneh – nhà võ truyền thống, thể thao không chỉ là vận động thể chất, mà còn là nghi lễ văn hóa và tâm linh.
Ngay cả khi tiếp thu các môn ngoại lai như taekwondo, judo, người Iran vẫn cân bằng tinh thần chuộng võ thuật của họ.
Điều thú vị là dù cùng khu vực Tây Á nhưng Qatar, UAE hay Bahrain lại không phát triển võ thuật nội sinh như Iran. Lý do chính là khác biệt về:
Tầm vóc và di truyền: người vùng Vịnh có thể hình thấp hơn, cấu trúc cơ ít tối ưu hơn.
Văn hóa: không có truyền thống võ sĩ, ít tiếp xúc với mô hình rèn luyện khổ hạnh.
Mô hình thể thao: các nước giàu có vùng Vịnh thiên về thuê chuyên gia, nhập tịch VĐV thay vì đào tạo từ gốc.
Môi trường sống hiện đại, ít vận động: không khuyến khích lối sống võ đạo.
Ngược lại, Iran xây dựng hệ thống vận động viên từ tầng lớp bình dân, đào tạo nội sinh và kết hợp chặt chẽ giữa thể thao, giáo dục và văn hóa dân tộc.