Đặt muỗng gỗ lên miệng nồi nước sôi có thể ngăn nước trào ra – Ảnh: virtual-table
Một trong những tai nạn phổ biến nhất trong gian bếp là khi bạn quay đi một chút, nồi nước sôi nhẹ bỗng chốc sôi trào, khiến nước và bọt văng tung tóe lên mặt bếp. Điều này không chỉ gây bất tiện mà còn tiềm ẩn nguy cơ bỏng và hư hại thiết bị.
Nguyên nhân chính không nằm ở nước tinh khiết mà là ở các nguyên liệu được cho vào nồi, đặc biệt là tinh bột và protein trong thực phẩm như mì, gạo, cháo, sữa…
Vì sao là muỗng gỗ?
Theo The Conversation, khi đun sôi hỗn hợp có chứa carbohydrate (tinh bột từ gạo, mì, khoai tây…) hoặc protein (như casein trong sữa), các phân tử này không tan hoàn toàn vào nước mà tồn tại dưới dạng hệ keo (colloid).
Khi đun ở nhiệt độ cao, các phân tử này tạo thành một lớp gel dính bao quanh các bọt khí sinh ra từ nước sôi. Các bọt khí này, được “bọc” bởi lớp tinh bột hoặc casein, không dễ vỡ như bọt nước thông thường, dẫn đến hiện tượng bọt trào ra ngoài miệng nồi.
Trong trường hợp của sữa, các bọt khí nhỏ hơn nhưng kết cấu dày đặc hơn, tạo thành lớp bọt xốp và có thể dâng cao rất nhanh nếu không kiểm soát nhiệt độ.
Trong những mẹo vặt nhà bếp lan truyền trên mạng xã hội, đặt một chiếc muỗng gỗ khô ngang miệng nồi được xem như một cách đơn giản để ngăn nước sôi trào ra. Thực tế, mẹo này có cơ sở khoa học và đem lại hiệu quả nhất định, nhờ vào hai cơ chế chính.
Đầu tiên là hiệu ứng làm mát bề mặt. Khi đặt muỗng gỗ ngang miệng nồi đang sôi, phần muỗng tiếp xúc với không khí thường có nhiệt độ thấp hơn phần nước đang sôi bên trong. Điều này tạo ra một vùng “mát” cục bộ ngay trên miệng nồi, giúp làm giảm nhiệt độ tại điểm bọt khí hình thành và bám vào thành nồi, từ đó phần nào hạn chế sự phát triển và bùng nổ của bọt khí.
Cơ chế thứ hai đến từ đặc tính vật lý của gỗ. Gỗ là vật liệu có cấu trúc xốp và thấm hút tốt khi khô. Khi bọt khí tiếp xúc với bề mặt muỗng gỗ, kết cấu xốp này hoạt động như một bề mặt phá vỡ, khiến bọt bị vỡ sớm trước khi kịp dâng cao và trào ra khỏi nồi. Có thể hình dung điều này tương tự như khi một miếng bọt biển khô hút hơi nước và làm gián đoạn dòng khí.
Tuy vậy, theo các nhà khoa học, mẹo này không phải là giải pháp lâu dài. Khi muỗng gỗ tiếp xúc liên tục với nhiệt và hơi nước, nó sẽ dần nóng lên và trở nên ẩm ướt. Khi đó, tính chất xốp và khả năng làm mát ban đầu sẽ suy giảm rõ rệt. Nó không còn khả năng phá vỡ bọt hiệu quả như ban đầu, và các bọt khí tiếp tục tích tụ, trào ra như thường.
Do đó, muỗng gỗ nên được xem là biện pháp tạm thời hoặc hỗ trợ, chứ không thể thay thế cho việc kiểm soát nhiệt độ và dung tích nồi, những yếu tố quyết định trong việc ngăn trào nồi khi đun nấu.
Giải pháp lâu dài từ góc nhìn khoa học
Thay vì chỉ dựa vào muỗng gỗ, các chuyên gia khuyến nghị người nội trợ nên:
Sử dụng nồi lớn hơn để thực phẩm có đủ không gian sôi mà không trào.
Giảm nhiệt độ khi nồi bắt đầu sôi mạnh.
Khuấy nhẹ thường xuyên để phân tán bọt khí.
Nếu cần rời bếp, vặn nhỏ lửa hoặc tắt bếp tạm thời để đảm bảo an toàn.
Theo các chuyên gia, nấu ăn hiệu quả không chỉ cần công cụ phù hợp mà còn đòi hỏi sự tập trung và quan sát liên tục. “Một chiếc nồi được theo dõi sẽ không bao giờ trào”, nếu người nấu giữ được sự chú ý và kiểm soát nhiệt độ đúng cách.