Trong nhiều thập niên, giới lãnh đạo Iran đã xây dựng mạng lưới đồng minh gọi là Trục Kháng chiến tại Trung Đông. Tuy nhiên, lúc Iran đang trong cuộc chiến sống còn với Israel, các lực lượng đồng minh này gần như chưa có động thái hỗ trợ mạnh mẽ, theo tờ The Wall Street Journal ngày 18.6.
Lo sợ hay chờ thời cơ?
Hezbollah, phong trào chính trị quân sự tại Li Băng, từng được đánh giá là đồng minh mạnh nhất trong Trục Kháng chiến của Iran. Tuy nhiên, Hezbollah chưa phóng một quả tên lửa nào từ khi Israel tấn công Iran hôm 13.6. Năng lực quân sự và giới thủ lĩnh của Hezbollah phần nhiều đã bị Israel hạ trong cuộc xung đột hơn một năm qua.
Trong khi đó, phong trào Hamas của người Palestine được cho chỉ còn là cái bóng của chính họ sau 20 tháng xung đột với Israel. Hàng loạt thủ lĩnh của Hamas đã bị Israel hạ trong cuộc xung đột đang tàn phá Dải Gaza.
Khói bốc lên sau cuộc tấn công của Israel tại Tehran (Iran) ngày 18.6
ẢNH: REUTERS
Lực lượng Houthi tại Yemen đã phóng nhiều tên lửa về phía Israel vào hôm 15.6 nhưng cũng im tiếng từ đó. Kho tên lửa và máy bay không người lái của Houthi đã bị suy giảm đáng kể sau nhiều tuần không kích của Mỹ vào tháng 3 và tháng 4, theo The Wall Street Journal.
Các nhóm dân quân Hồi giáo dòng Shiite do Iran hậu thuẫn tại Iraq cũng chưa tấn công căn cứ quân sự Mỹ như từng làm trước đây mỗi khi xung đột xảy ra. Kataeb Hezbollah, nhóm dân quân Shiite đáng chú ý do Iran hậu thuẫn tại Iraq, ngày 19.6 tái cảnh báo sẽ tấn công căn cứ Mỹ trong khu vực nếu Tổng thống Donald Trump quyết định tham chiến. Hôm cuối tuần, nhóm này đưa ra cảnh báo tương tự song cũng cho biết Iran không cần sự hỗ trợ quân sự để đối phó Israel.
Một nguồn tin thân thuộc với tính toán của Hezbollah cho rằng Iran vẫn đủ khả năng tự đối phó với Israel và phong trào tại Li Băng đang trong chế độ chờ.
Một số nhà phân tích cho rằng Houthi cũng đang chờ đúng thời điểm để nhập cuộc và có thể đang hoãn binh để cho Iran tìm kiếm giải pháp ngoại giao. “Houthi vẫn phối hợp chặt chẽ với Iran và sự tham gia hạn chế của họ trong xung đột Iran – Israel hiện nay có vẻ là sự tính toán”, nhà phân tích cấp cao về Yemen Ahmed Nagi tại tổ chức nghiên cứu International Crisis Group (Bỉ) suy luận.
Năng lực đáng sợ của Israel?
Theo The Wall Street Journal, có nhiều lý do khiến đồng minh của Iran vẫn đứng ngoài cho đến nay, nhưng nguyên nhân chủ yếu có thể là vì các nhóm này ưu tiên sự tồn vong của chính họ hơn là “chia lửa” cùng Iran.
“Đối với toàn bộ các mạng lưới, sự tồn vong của họ là điều quan trọng hơn hết vào lúc này. Họ đều hiểu được cơn thịnh nộ từ những chiến dịch quân sự như vậy”, nhà nghiên cứu cao cấp về Iraq Renad Mansour tại Viện Chatham (Anh) bình luận.
Israel đã tấn công gây thiệt hại nặng nề cho Iran cũng như đồng minh, song điều gây chấn động mạnh cho các đồng minh của Tehran là mức độ thâm nhập sâu rộng của Tel Aviv. Trong đợt tấn công vừa qua, Israel đã tấn công bằng UAV từ bên trong lãnh thổ Iran và hạ hàng loạt chỉ huy quân đội, tình báo lẫn các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu. Tháng 7.2024, Israel thực hiện chiến dịch bất ngờ tại thủ đô Tehran khiến thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh thiệt mạng. Tháng 9 cùng năm, Israel lại gây sốc với vụ nổ hàng loạt máy nhắn tin, bộ đàm tại Li Băng và Syria, khiến hàng ngàn thành viên Hezbollah bị thương.
Theo The Wall Street Journal, các thủ lĩnh dân quân Shiite tại Iraq giờ đây cẩn trọng hơn với việc sử dụng công nghệ. Họ dùng điện thoại dùng một lần, thường xuyên thay đổi số điện thoại và hiếm khi lên mạng. “Tất cả đều kinh sợ Israel”, ông Mansour nói.
Ảnh của các nhân vật thiệt mạng sau các cuộc tấn công của Israel và Mỹ, được treo tại Tehran hôm 14.6
ẢNH: REUTERS
Mâu thuẫn và lợi ích riêng
Những bất đồng tiềm tàng giữa Iran và đồng minh, cùng với lợi ích riêng của từng nhóm trong liên minh có thể là nguyên do khiến các nhóm này chưa sẵn lòng giúp đỡ Tehran.
Theo The Wall Street Journal, có những dấu hiệu cho thấy sự căng thẳng kéo dài giữa Hezbollah và Iran vì nước này thiếu hỗ trợ khi lực lượng tại Li Băng xung đột với Israel. Sau vụ nổ máy nhắn tin cũng như đợt không kích khiến thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah thiệt mạng trong cùng tháng 9.2024, một số thành viên Hezbollah trách móc rằng Iran đã làm quá ít để bảo vệ đồng minh. Thậm chí, một số nhân vật chủ chốt của Hezbollah cho rằng Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) chịu một phần trách nhiệm cho thất bại tình báo này.
Các nhà ngoại giao Ả Rập thường xuyên trao đổi với Hezbollah cho biết tổ chức này không muốn bị lôi vào một cuộc xung đột nữa và giờ chỉ tập trung tái xây dựng lực lượng, tài chính.
Người biểu tình, chủ yếu là thành phần ủng hộ Houthi, tại Sanaa (Yemen) ngày 30.5
ẢNH: REUTERS
Iran bị cho là cũng không giúp đỡ gì nhiều cho Hamas cũng như các nhóm dân quân vũ trang tại Iraq để ngăn chặn cuộc tiến công của lực lượng đối lập đã lật đổ ông Bashar al-Assad tại nước láng giềng Syria vào tháng 12.2024. Nhiều thủ lĩnh dân quân đã tham gia chính phủ Iraq, nơi họ tiếp cận các hợp đồng và nguồn lợi từ dầu mỏ. Nhiều nhóm vẫn trung thành với Iran nhưng giờ quyết định dựa trên lợi ích riêng.
Về phần Houthi, lực lượng này tuy có khẩu hiệu mạnh mẽ chống Mỹ và Israel nhưng được cho là chưa từng phụ thuộc hoàn toàn vào Iran. “Chính sách của họ là Houthi trước tiên. Họ sẽ không tự tròng cổ vào dây thòng lọng vì lãnh tụ tối cao. Họ sẽ tìm điều thật sự tốt nhất cho họ”, chuyên gia Trung Đông Elisabeth Kendall, Hiệu trưởng Trường Girton thuộc Đại học Cambridge (Anh) bình luận.
Mặt khác, sức mạnh và tầm ảnh hưởng của Iran tại Trung Đông được cho là đã suy giảm dần trong nhiều năm qua, đặc biệt sau cái chết của tướng Qassem Soleimani, người chịu trách nhiệm quản lý việc hỗ trợ của Iran cho các đồng minh khu vực. Tháng 1.2020, Mỹ tiến hành cuộc không kích tại Baghdad (Iraq) hạ sát tướng Qassem Soleimani, chỉ huy Lực lượng Quds khi đó của IRGC và được xem là nhân vật quyền lực thứ hai sau Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei. Lực lượng Quds phụ trách hoạt động quân sự và tình báo ở nước ngoài.