Việt Nam Tân văn – tờ báo đối ngoại hiếm hoi trong kháng chiến chống Pháp

Sau ngày “Toàn quốc kháng chiến” hơn 2 tháng, Nha Thông tin (Bộ Nội vụ) phát hành tờ Việt Nam Tân văn (Tin tức Việt Nam) bằng tiếng Trung Quốc bên cạnh việc phát hành các bản tin đối ngoại bằng tiếng Pháp, tiếng Anh đã có. Cụ Hồ Đức Thành (1913 – 2011) là Chủ nhiệm đầu tiên và duy nhất của tờ Việt Nam Tân văn.

ẢNH: TƯ LIỆU GIA ĐÌNH

Trong các tư liệu do gia đình cụ Hồ Đức Thành chia sẻ, có nhiều tư liệu về báo chí cách mạng Việt Nam, từ Báo Lao động năm 1937 in tại huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng đến Báo Đồng Minh (số 1 ra ngày 6.12.1945; hiện nay Thư viện Quốc gia còn lưu được đến số 59, ra ngày 4.11.1946) và tờ Việt Nam Tân văn (1947 – 1948).

Sinh thời, cụ Hồ Đức Thành đã kể lại sự ra đời và hoạt động của Việt Nam Tân văn như sau: “Sau tháng 12.1946, thực dân Pháp nổ súng xâm lược lại nước ta. Bác Hồ cho gọi tôi – lúc này đang là Giám đốc Nha Hoa vụ thuộc Bộ Ngoại giao. Tôi đã được gặp Người tại một gia đình cơ sở cách mạng ở xã Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Đông (nay là Hà Nội). Trong lần gặp này, tôi đã đề nghị Bác cho phép tôi xuất bản một bản tin lấy tên là Việt Nam Tân văn (Tin tức Việt Nam) ở Cao Bằng”.

ẢNH: TƯ LIỆU GIA ĐÌNH

Lý do đặt tại Cao Bằng như giải thích của cụ Hồ Đức Thành: Tỉnh có biên giới giáp với Trung Quốc, các tổ chức yêu nước của kiều bào ta vẫn có quan hệ từ trước, nơi đây thuận tiện cho việc giao thông liên lạc, giữ được an toàn khi có biến. Cao Bằng cũng chính là quê hương cụ Hồ Đức Thành… Nghe trình bày xong, Chủ tịch Hồ Chí Minh đồng ý. Người chỉ thị cho Bộ Nội vụ bàn cụ thể, ra quyết định để Việt Nam Tân văn được thành lập và hoạt động.

Ngày 27.2.1947, ông Hoàng Hữu Nam – Thứ trưởng Bộ Nội vụ đã ký Nghị định số 32/NV-NgĐ về việc lập cơ quan: “Việt Nam Tân văn đặt tại tỉnh Cao Bằng trong phạm vi Nha Thông tin Trung ương” với các nhiệm vụ:

1. Phiên dịch những tin tức hằng ngày của Nha Thông tin rồi in những tin tức ấy để gửi cho các báo ngoại quốc.
2. Lựa lọc và phiên dịch những tin tức trong báo chí ngoại quốc để gửi về cho Bộ Nội vụ và Nha Thông tin Trung ương.

Thứ trưởng Hoàng Hữu Nam còn ký quyết định cử ông Hồ Đức Thành “phụ trách tất cả các việc của Việt Nam Tân văn“.

Nội dung của Việt Nam Tân văn chủ yếu chọn tin quan trọng từ các báo chính thức của ta, tin từ Đài Tiếng nói Việt Nam, bản tin tiếng Pháp của Nha Thông tin dịch sang tiếng Trung Quốc rồi in và phát hành. Riêng tin của báo chí nước ngoài được chọn lọc kỹ, dịch gửi về Bộ Nội vụ và Nha Thông tin…

Đặc biệt, Việt Nam Tân văn còn có nhiệm vụ trực tiếp gửi bản tin lên Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đường giao thông. Tài liệu gửi theo quy định phải có 2 lớp, phong bì phía ngoài đề địa chỉ: Ông Xuân – Tiểu đội 55 (Mật danh của Văn phòng Chính phủ lúc đó).

Theo tư liệu cụ Hồ Đức Thành để lại, đến khi kết thúc, Việt Nam Tân văn đã ra được 277 số. Mỗi số Việt Nam Tân văn in khoảng hơn 100 tờ được gửi tới các cơ quan và cá nhân trong Chính phủ, Bộ Nội vụ, Nha Thông tin; và gửi khoảng 30 tờ sang Trung Quốc… “Hầu hết các ‘yếu nhân’ trong Quốc dân đảng Trung Quốc lúc đó như Trương Phát Khuê, Tiêu Văn… cũng được nhận và không phải trả tiền”, cụ Hồ Đức Thành kể.

Từ tháng 3.1947 đến tháng 4.1948, Việt Nam Tân văn ra từng ngày khá đều đặn. Số cuối cùng là 277. Hiện nay chỉ còn giữ được một phần của trang đầu trong đó có bài viết Cá sông Lô béo vì xác lính Pháp nội dung ca ngợi chiến thắng sông Lô trong chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947.

Bước sang năm 1948, chiến tranh ngày càng ác liệt, giấy in và mực in báo càng ngày càng khan hiếm, liên lạc gặp trắc trở… Chủ nhiệm Hồ Đức Thành viết báo cáo tình hình lên trình bày với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngày 31.3.1948, Bộ Nội vụ có công văn “Thượng khẩn” gửi Chủ nhiệm Việt Nam Tân văn. Nội dung ghi rõ: “Theo lệnh của Cụ Chủ tịch Chính phủ, Bộ Nội vụ đã quyết định cho tạm đình bản tờ Việt Nam Tân văn do ông phụ trách vì những điều kiện không thuận tiện về chuyên môn cũng như về tài chính mà ông đã trình bày”.