Xóa thuế khoán: ‘Vùng xám’ không còn, tăng thu ngân sách là đương nhiên’

Doanh thu 10 tỉ, chỉ nộp thuế 40 triệu

Theo Bộ Tài chính, tổng thuế thu từ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh năm 2024 đạt gần 26.000 tỉ đồng.

Đáng chú ý, có hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỉ đồng nhưng hơn một nửa trong số này vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 0,4% doanh thu, trong khi hộ kê khai phải nộp thuế lên tới 25 – 30% doanh thu. Điều này tạo ra sự bất công bằng.

Ngoài ra, mức thuế khoán trung bình chỉ khoảng 686.000 đồng/tháng, thấp hơn gần 5 lần so với mức thuế kê khai trung bình 3,29 triệu đồng/tháng, tạo lợi thế cạnh tranh không lành mạnh.

Trong dự án luật Quản lý thuế (thay thế) đang lấy ý kiến, Bộ Tài chính phân tích, trong bối cảnh nền kinh tế số được dự báo sẽ tăng trưởng gấp 11 lần vào năm 2030, đạt 220 tỉ USD, việc không kiểm soát được doanh thu thực tế và giao dịch điện tử của hàng trăm nghìn hộ kinh doanh online sẽ gây trở ngại lớn cho quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Việc không theo dõi được dòng tiền thực tế của 286.000 hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỉ đồng tạo rủi ro về rửa tiền, gian lận thuế, ảnh hưởng đến an ninh kinh tế.

Đề cập vấn đề xóa quy định khoán thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh từ năm 2026, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quy định: hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ % trên doanh thu) thống nhất với quy định của luật Thuế giá trị gia tăng và luật Thuế thu nhập cá nhân.

Linh hoạt trong thực hiện, tránh xử phạt cứng nhắc

Theo Cục Thuế (Bộ Tài chính), tính đến hết năm 2024, cả nước có 3,68 triệu hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được quản lý thuế, trong đó có 2,75 triệu hộ kinh doanh phát sinh nộp thuế. Khoảng 2,15 triệu hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán.

Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín, Ủy viên thường trực Hội Tư vấn thuế Việt Nam, chỉ ra, thuế khoán trước đây vẫn được xem là “vùng xám”, dễ thất thu ngân sách.

Cơ quan thuế sẽ ra mức ấn định dựa trên cơ sở thực tiễn khai của người nộp thuế và hội đồng tư vấn thuế xã, phường. Tuy nhiên, hội đồng tư vấn thuế xã, phường chưa hoạt động hiệu quả, dẫn đến mức khoán thuế chưa phù hợp.

“Các hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế khoán rất thấp so với doanh thu thực tiễn. Xóa bỏ thuế khoán, khi vùng xám không còn, tăng thu ngân sách là đương nhiên”, ông Được nhấn mạnh.

Chủ tịch Công ty TNHH Tư vấn thuế BCTC Nguyễn Văn Thức nhìn nhận, xóa bỏ thuế khoán, áp dụng kê khai, ngoài gia tăng ngân sách còn giải quyết được bài toán hàng lậu, hàng giả tràn lan, không có nguồn gốc. Các hộ kinh doanh khi mua hàng hóa, dịch vụ đều phải lấy hóa đơn để chứng minh nguồn gốc… khi cơ quan thanh tra, quản lý thị trường kiểm tra.

Bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng ban Nghiệp vụ thuế (Cục Thuế), phân tích, với pháp luật hiện hành, hộ, cá nhân kinh doanh có 2 hình thức nộp thuế là khoán và kê khai. Khi xóa bỏ hình thức thuế khoán, chuyển sang hình thức kê khai thuế, hộ kinh doanh sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử trong giao dịch bán hàng, dịch vụ và áp dụng hình thức sổ sách kế toán đơn giản để ghi chép doanh thu, chi phí phục vụ việc tính thuế.

“Với hộ khoán, hồ sơ khai thuế chỉ gồm tờ khai thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mẫu số 01/CNKD và khai theo năm, mỗi năm một lần. Trong khi đó, hồ sơ khai thuế với hộ kê khai sẽ gồm tờ khai thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mẫu số 01/CNKD; phụ lục Bảng kê hoạt động kinh doanh trong kỳ của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mẫu số 01-2/BK-HĐKD. Kỳ khai thuế theo tháng hoặc quý đối với thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân”, bà Thu so sánh để thấy rõ hơn sự khác biệt.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Quốc Việt (Trường đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội), khi chuyển sang hình thức tự kê khai thuế, hộ kinh doanh sẽ phải “tự nâng cấp” các quy chuẩn từ thuế, kế toán đến những hoạt động sản xuất, kinh doanh. Từ đó giúp các hộ kinh doanh chuẩn chỉnh hơn trong công tác quản trị sản xuất, kinh doanh.

Tuy nhiên, thay đổi luôn có những trở ngại ban đầu. Cơ quan thuế cũng như chính quyền địa phương cần có sự linh hoạt, uyển chuyển trong thực hiện, nên có thời gian hướng dẫn, hỗ trợ hộ kinh doanh làm quen, tránh áp đặt.

“Cần tránh sử dụng hình thức xử phạt quá cứng nhắc, bởi điều này sẽ chỉ khiến cho các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển hẳn sang hoạt động phi chính thức hoặc có những phản ứng không đáng có”, vị chuyên gia lưu ý.